«تأثیر قطعی معدل در کنکور» و ایرادات چالشی شیوه گزینش دانشجو

به گزارش تیزلند به نقل از ایسنا، نظرات متفاوت درخصوص تأثیر قطعی معدل در کنکور، حتی باعث شده است رئیس‌جمهور و وزیر آموزش‌ و پرورش هم درباره آن موضع‌گیری کنند که این فضا حساسیت‌هایی را در بین گروهی از صاحب‌نظران و کارشناسان برانگیخته است. هرچند این چالش اجتماعی که درباره فرایند برگزاری کنکور و گزینش و گمارش دانشجوست، در حوزه مسائل آموزش عالی قرار می‌گیرد و اساساً دغدغه و مأموریت وزارت آموزش‌ و پرورش نیست، اما این وزارتخانه از گذشته تا امروز همواره درگیر آثار و تبعات شیوه گزینش دانشجو بوده و شده است.

ایراد جدی شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی

در همین خصوص دکتر محمد حسنی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش‌ و پرورش، در گفت‌وگو با ایسنا، با تأکید بر اینکه نوع سنجش و ارزشیابی بر سبک یادگیری دانش‌آموزان و یاددهی معلمان تأثیری جدی دارد، این در حالی است که شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی محل اشکال و ایراد جدی است، در این باره توضیح داد: وضعیت فعلی پذیرش دانشجو بیش از آن‌که بر اساس سزاواری‌ها باشد، تابع پیشینه‌های خانوادگی آنهاست؛ فعلاً ثروتمندان دست بالا را دارند. این وضعیت تلویحاً می‌رساند که بااستعدادها در طبقات بالا تجمیع شده‌اند و در نتیجه گویی «فقر مالی» و «فقر وجودی و استعداد» هم‌آغوش هم‌اند. واقعیت انسانی این است که توزیع توانایی‌ها و ظرفیت‌های طبیعی، از جمله «هوش» در انواعش، به نحو کاملاً طبیعی و تصادفی توزیع می‌شود، اما وقتی شواهد حاکی از آن است که فرزندان طبقات خاصی بیشتر در دانشگاه‌ها حضور دارند، معنی‌اش این است که بخش قابل‌توجهی از استعدادها و توانایی‌های این کشور در بین فرزندان آحاد مختلف کشور که به تصادف طبیعی توزیع شده‌اند، معطل مانده است و گروهی به ناروا در دانشگاه پذیرفته شده‌اند. منظورم لزوماً وجود فساد و پلشتی در این میان نیست، بلکه سازوکارهای ناسنجیده است. آماج نقد من همین سازوکارهای ناسنجیده است؛ بنابراین شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی محل اشکال و ایراد جدی است.

درصد قابل توجهی از دانشجویان شریف و دانشگاه شهید بهشتی ... از قشر متمول هستند

وی با بیان اینکه برگزاری آزمون چندگزینه‌ای و در یک بازه زمانی کوتاه، محدودیت‌های ذاتی دارد که محدودیت‌هایش بر همگان آشکار است، افزود: عملکرد افراد در آزمون‌های گزینش دانشگاه همبستگی مثبت و کاملی با توانایی‌ها و ظرفیت‌های آنها ندارد. به ضرس قاطع و یقین نمی‌توان گفت، اما با احتمال بالا عوامل بسیاری تعیین‌کننده هستند، عواملی مانند تجربه تست‌زنی و ... . به سخن دیگر، لزوماً ظرفیت‌ها و استعدادها نیستند که تعیین می‌کنند چه کسی در چه رشته‌ای می‌تواند ادامه تحصیل دهد. به همین سبب است که طبق برخی بررسی‌ها درصد قابل‌توجهی از دانشجویان شریف و دانشگاه شهید بهشتی ... از قشر متمول و حتی ثروتمند هستند؛ این وضعیت یعنی دقیقاً برگشت چندین دهه به عقب؛ در آن دوران، در دارالفنون، تنها مؤسسه آموزش عالی مدرن، هم فرزندان اشراف درس می‌خواندند.

دوران آزمونهای چند گزینه‌ای برای تصمیم گیری در امور خطیر و سرنوشت ساز به سر آمده است

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش‌ و پرورش، ضمن یادآوری اینکه به طور کلی دوران آزمون‌های چندگزینه‌ای برای تصمیم‌گیری در امور خطیر و سرنوشت‌ساز به سر آمده است، اظهار کرد: تنها ویژگی مثبت این روش، آن هم با تردید، می‌توان گفت که «ظلم علی‌السویه» است. از سوی دیگر، آثار بازگشتی این رویه سنجشی بر نظام تربیت مدرسه متوسطه غیرقابل اغماض و از نظر کارشناسان و صاحب‌نظران آن حوزه بسیار مخرب بوده و هست.

حسنی با اشاره به اینکه در گذشته کارایی و اثربخشی دوره متوسطه در چنبره روش گزینش دانشجو قرار گرفته بود، به گونه‌ای که کارکرد تربیت مدرسه‌ای در دوره متوسطه تنها برای آماده شدن برای آزمون ویژه و حساس گزینش دانشجو خلاصه می‌شد و اهداف و اغراض مهم و حیاتی دوره متوسطه نه در حاشیه، بلکه محو در افق دانشگاه بود، خاطرنشان کرد: دست دوره متوسطه از ایجاد زمینه‌های یک تربیت مناسب خالی بود و خرما بر نخیل کنکور و دانشگاه و صد البته مؤسسات کنکوری؛ به همین دلیل، سال‌ها وجدان عمومی با کنکور مسئله داشته و عقل جمعی جامعه ما به آن نگاهی بدبینانه کرده است و آن را گویی چون «شر ناگزیر» پذیرفته بود؛ اما تحمل مدام این پدیده اجتماعی «شبه‌شر» ناگزیر ادامه نیافت و کنشگران در این زمینه فعال شدند.

برای شناخت توانمندهای انسانها نمی‌توان به داده‌های یک آزمون تستی اکتفا کرد

حسنی ادامه داد: این پدیده در سال‌های اخیر با اقدامات اجتماعی وزارت آموزش‌ و پرورش و نهادهای سیاست‌گذار و قانون‌گذار روبه‌رو شد. سخن بر این بود که داده‌ها و اطلاعات مناسب و نسبتاً کافی و وافی برای شناخت سزاواری‌های افراد داوطلب از طریق یک آزمون فشرده فراهم نمی‌شود. صاحب‌نظران و متخصصان بر این باورند که برای شناخت توانمندی‌های انسان‌ها نمی‌توان به داده‌های یک آزمون مانند تست‌ها که محدودیت‌های ذاتی دارند، اکتفا کرد.

چرخش مثبت برای نگاه به دوره متوسطه و رصد عملکرد تحصیلی داوطلبان کنکور

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش‌ و پرورش در ادامه با تأکید بر اینکه راه منطقی، رصد عملکرد تحصیلی داوطلبان در دوره متوسطه است، اظهار کرد: این چرخش نگاه به متوسطه بسیار سنجیده و مورد پسند عقل جمعی کارشناسان و حتی وجدان عمومی قرار گرفت. این سیاست آثار ارزشمندی به دنبال خواهد داشت که به مرور خود را در عرصه جامعه نشان خواهد داد. شاید مهم‌ترین آن، رهایی دوره متوسطه از فشار خفه‌کننده کنکور بود.

نقدی بر تأثیر قطعی معدل در کنکور به علت تربیت دانشجویان «طبقاتی»

وی افزود: برخی بیان کرده‌اند که این سبک گزینش به تربیت دانشگاهی طبقاتی منجر می‌شود؛ زیرا خود دوره متوسطه آلوده به طبقاتی بودن است، چراکه وجود مدارس غیردولتی، تیزهوشان و اشکال دیگر مدارس خاص، نماد طبقاتی شدن آن هستند. از این رو وقتی عملکرد دوره متوسطه در گزینش دانشجو لحاظ شود، این بیماری به دوره تربیت دانشگاهی هم نشت می‌کند. در پاسخ به این نقد باید گفت که از مدت‌ها پیش این طبقاتی شدن آشکار شده بود؛ قبل از اینکه قانون تأثیر قطعی معدل تصویب و اجرا شود، آمار قبول‌شدگان نشان می‌داد با نوع مدرسه و طبقه اجتماعی‌شان تناسب پیدا کرده است. آمار قبول‌شدگان دانشگاه‌ها نشان از ضایعه طبقاتی شدن دارد. البته طبقاتی شدن تحصیلات عمومی و در نتیجه نشت آن به دوره دانشگاهی، آثار ربطی به سیاست گزینش و گمارش دانشجو و لحاظ کردن معدل دوره متوسطه ندارد، بلکه بیشتر به سیاست‌های دیگری برمی‌گردد.

نقدهای بسیار بر ارزیابی دانش‌آموزان با امتحان نهایی

وی با تأکید بر اینکه در هر صورت نقدهای بسیاری اخیراً بر ارزیابی‌ها با عنوان امتحان نهایی وارد شده است و آن ارزیابی‌ها را ناروا دانسته‌اند، حال آنکه باید تلاش کرد تا زمینه ارزیابی‌های مناسب‌تری را که به بیان متخصصان سنجش رواتر و پایاتر است فراهم کرد، گفت: این سخن نیز به‌جاست که حتی معدل دروس نیز کافی نیست؛ شاید لازم باشد روزی به داده‌های دیگری نیز توجه کرد تا سزا بودن گزینش و گمارش بهتر و دقیق‌تر شود.

شایستگی‌های ویژه دانش‌آموزان، راهی مناسب برای انتخاب دانشجو

وی با بیان اینکه بخشی از مأموریت دوره متوسطه به فراهم کردن زمینه برای کسب شایستگی‌های ویژه مربوط می‌شود، در پایان گفت: شایستگی‌های ویژه دانش‌آموزان نیز منبع مناسبی برای انتخاب دانشجو می‌تواند باشد. شایستگی‌های ویژه ناظر به توانمندی‌ها و استعدادهایی است که دانش‌آموزان با کمک مدرسه یا نهادهای جانبی از خود بروز داده‌اند. شناسایی و سنجش این توانمندی‌های ویژه خود بحث فنی و پیچیده خاصی دارد. در صورت امکان دستیابی به این اطلاعات از دانش‌آموزان می‌تواند تصمیم‌گیری برای انتخاب دانشجو را بسیار سزاتر کند.

منبع: ایسنا