آموزش بهداشت دهان و دندان کودکان در مدرسه و خانه

افتادن دندان‌ کودکان، یک مرحله‌ مهم و هیجان‌انگیز برای بچه‌های کوچک است. شاید برای شما هم پیش آمده است، زمانی که کودک شما به سمت شما می‌دود و با هیجان می‌گوید: «دندونم افتاد!!»

افتادن دندان کودکان به معنای بزرگ شدن و تکمیل شدن مراحل رشد و تکامل اوست. در حقیقت، افتادن دندان برای بچه‌های 5 و 6 ساله از یادگیری خواندن، نوشتن یا دوچرخه‌سواری مهم‌تر و جذاب‌تر است. در این زمان شما والدین محترم می‌توانید، فرصت را غنیمت بشمارید و با کودک در خصوص رعایت بهداشت دهان و دندان صحبت کنید و به او در مورد اهمیت بهداشت دهان و دندان آموزش و آگاهی کافی بدهید.

اگر معلم هستید یا والدین، فرقی نمی‌کند در هر صورت مسئولیت آموزش و آگاهی کودکانی که با آن‌ها در ارتباط هستید به عهده‌ شما است و به طور قطع آموزش بهداشت دهان و دندان در کودکی از اهمیت فراوانی برخوردار است. برخی از کارشناسان بر این باور هستند که باید برای کودکان در خصوص تاثیر مخرب خوردن شیرینی و شکلات بیش از اندازه و مصرف دخانیات توضیح داده شود، زیرا افزایش اطلاعات و آگاهی کودکان در زمینه بهداشت دهان و مراقبت از دندان مانند کاشت یک نهال است که با گذشت زمان به ثمر خواهد نشست و در صورتی که این زمان طلایی را برای آموزش از دست بدهید، در نهایت به سلامتی کودکانی که مسئول رشد و پرورش آن‌ها هستید، بی‌توجهی کرده‌اید.

 دندان‌های شیری بر تغذیه، رویش صحیح دندان‌های اصلی، تلفظ صحیح کلمات و ایجاد اعتماد به نفس کودک تاثیر فراوانی دارند و مدرسه مکان بسیار مناسبی جهت آموزش بهداشت دندان به کودکان است.

 

اهمیت بهداشت دهان و دندان کودکان

بچه‌ها به طور رقابتی تعداد دندان‌های افتاده‌ همکلاسی‌های‌شان را پیگیری می‌کنند؛ آن‌ها دهان‌شان را باز می‌کنند تا با تعداد دندان‌های افتاده‌ی‌شان، پُز بدهند و این یک داستان بی‌پایان است. دختر من اِمی، هرگز روزی را که در جمع مدرسه دندانش افتاد، فراموش نمی‌کند؛ مدیرش او را جلوی صف برد و همه برایش هورا کشیدند و کف زدند.

دکتر جورج وایت، استاد دندان‌پزشکی کودکان در دانشگاه توفِست در بوستون، توضیح می‌دهد: دندان‌های کودک می‌افتد؛ زیرا ریشه‌های‌شان از بین می‌رود. معمولا دو دندان جلویی پایین زودتر می‌افتند و بعد از آن دو دندان جلوی بالا.

اغلب بچه‌ها اولین دندان‌های افتاده‌ی خود را در سنین 5 یا 6 سالگی‌شان دارند، اما افتادن دندان می‌تواند در پایین‌ترین سن یعنی 4 سالگی و بالاترین سن یعنی 8 سالگی باشد (بچه‌هایی که دندان‌های ابتدایی‌شان زودتر پوسیده می‌شود، معمولا زودتر از بقیه بچه‌ها، دندان‌های‌شان می‌افتد.) معمولا فاصله‌ بین افتادن دندان و درآمدنش چند ماه است. متاسفانه برخی والدین تصور می‌کنند که چون دندان شیری می‌افتد، پس نیازی به مراقبت ندارد.

آموزش بهداشت دندان به کودکان در مدرسه

دندان‌ها معمولا خودشان می‌افتند، ممکن است در غذا گیر کنند یا حتی بلعیده شوند که دندان‌پزشکان این اتفاق را بی‌ضرر می‌دانند. اما گاهی افتادن دندان می‌تواند با سختی همراه باشد، و گاهی تا هفته‌ها ادامه پیدا کند. پس چگونه باید با دندان شیری رفتار کنیم تا به سلامتی دهان و دندان کودکان آسیبی وارد نشود؟ آیا بچه‌ها خودشان می‌توانند دندان شیری را در بیاورند؟

دکتر جرالد فِرِتی استاد دندان‌پزشکی کودکان در دانشگاه کنتاکی در لکسینگتون توضیح می‌دهد: «بهتر است فرزندتان را تشویق کنید که خودش دندان لقش را در بیاورد». دکتر وایت اضافه می‌کند: «اگر دندان در شرف افتادن است، می‌توانید ریشه را بگیرید و سعی کنید دندان را بچرخانید». اگر هیچ ریشه‌ای وجود ندارد، باید بتوانید آن را به آسانی بکشید. اما این کار را به زور انجام ندهید و هرگز چیزی برای کشیدن دندان به آن نبندید و به آن فشار زیادی نیاورید، اگر نصف ریشه کنده شده باشد، می‌تواند باعث شکستن دندان و عفونی‌شدن آن شود.

بیشتر بخوانید: تاثیر ورزش در سلامتی کودکان

دندان‌های شیری بر تغذیه، رویش صحیح دندان‌های اصلی، تلفظ صحیح کلمات و ایجاد اعتماد به نفس کودک تاثیر فراوانی دارند. مدرسه مکان بسیار مناسبی جهت آموزش بهداشت دندان به کودکان است، تجربه ثابت کرده است که اغلب کودکان از معلم خود بیشتر از والدین حرف‌شنوی دارند و حرف معلم را راحت‌تر می‌پذیرند، این نکته اهمیت نقش معلم و مدرسه را در آموزش کودکان آشکار می‌کند.

باید توجه داشت که کودکان در خانواده‌های مختلف با سطح فرهنگی مختلف تحت تربیت و پرورش قرار می‌گیرند، اما زمانی که آموزش نکات بهداشتی دهان و دندان در یک محیط آموزشی و به صورت جمعی به همه‌ کودکان آموزش داده شود، اهمیت بهداشت دهان و مراقبت از دندان برای تمام کودکان آشکار می‌شود و ما مطمئن می‌شویم که تمام کودکان به طور یکسان تحت آموزش قرار می‌گیرند و نسبت به اهمیت بهداشت دهان و مراقبت از دندان آگاه می‌شوند.

مراحل رویش و افتادن دندان شیری و مراقبت‌های بعد از آن

وقتی دندان کودک می‌افتد، معمولا دندان بزرگی در لثه در حال بیرون آمدن است. دندان‌های دائمی کودک شما در ابتدا روی لبه‌های لثه بیرون می‌آیند (که هنوز این دندان‌ها برای جویدن غذا مناسب نیستند) و کمی سفید‌تر از دندان‌های اولیه کودکتان هستند. فِرِد فرگوسن استاد دندان‌پزشکی کودکان در دانشگاه ایالتی نیویورک در استونی بروک و موسس سایت (aboutsmiles.org) می‌گوید: «همان‌طور که دندان‌های بالغ بیشتری جایگزین دندان‌های کودک می‌شود، این تفاوت رنگ بیشتر به چشم می‌آید».

اگر دندان کودکتان کمی از صورتش بزرگ‌تر است نگران نباشید، سر او نیز در حال رشد است اما دندان‌هایش دیگر تغییری نخواهند کرد. با این حال، اگر دندان‌ها خیلی نا‌مرتب و تعدادشان زیاد است، ممکن است بخواهید با دندان‌پزشک خود در مورد مرتب کردن آن‌ها از طریق ارتودنسی صحبت کنید.

بعضی بچه‌ها دو ردیف دندان دارند که اغلب به آن‌ها دندان کوسه‌ای گفته می‌شود، این حالت وقتی پیش می‌آید که دندان‌های دائمی، قبل از این که دندان‌های شیری‌ بیافتند درآمده باشند. دکترفِرِتی می‌گوید: «معمولا دندان‌های جدید دندان‌های شیری رابه جلو هُل می‌دهند و اغلب طی چند هفته دندان‌های شیری می‌افتند». اگر دو ردیفه شدن دندان‌های کودکتان بیشتر از سه ماه طول کشید، با دندان‌پزشک مشورت کنید. درست است که دندان شیری کودک در نهایت خواهد افتاد و به جای آن دندان دایمی جایگزین می‌شود، ولی این مساله به این معنی نیست که دندان شیری اهمیتی ندارد، در واقع هر اندازه کودک شما در رعایت بهداشت و مراقبت از دندان شیری تلاش کند، تاثیر مثبتی روی سلامتی، رشد و بهداشت دهان و دندان او خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: نقش بهداشت دانش‌آموزان در سلامت جامعه

مراقبت از دندان کودکان مدرسه‌ای و زیر دو سال در خانه

فرآیند افتادن دندان معمولا بدون درد است، اما اگر لبه دندان کودکان به لثه برسد، دندانپرشک باید او را تشویق کند که دندان را بکشد. هم زمان که دندان های کودکتان سست می‌شوند و می‌افتند، دندان‌های آسیای 6 سالگی رشد می‌کنند. ممکن است لثه ها متورم شوند و برخی بچه‌ها از درد آن شکایت کنند. استامینوفن، ایبوپروفن یا داروهای موضعی می‌تواند به تسکین درد کمک کند.

اگرچه ممکن است فرزندتان اصرار داشته باشد که گاز زدن یا جویدن برایش با دندان های شل یا افتاده کار سختی است، اما حفظ رژیم غذایی سالم مهم است. دکتر وایت پیشنهاد می کند: اگر کودکتان نمی‌تواند غذا را بجود از سوپ سبزیحات، میوه های خالص یا سایر غذاهای نرم و سالم استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که او دوبار در روز مسواک بزند و به او در نخ کشیدن کمک کنید.

اگر دندان‌های فرزندتان تا سن 7 سالگی نیفتاد، با دندان‌پزشک مشورت کنید. به احتمال زیاد مشکلی وجود نخواهد داشت، اما ممکن است دندان‌پزشک پیشنهاد کند که از اشعه ایکس استفاده کند تا مطمئن شود دندان‌ها زیر لثه وجود دارند. دکتر وایت می‌گوید: در واقع، دیر در‌آمدن دندان‌های دائمی بی‌فایده هم نیست. «دندان‌ها به دلیل بیشتر ماندن در فک مقاومت بیشتری دارند و بهتر جای دندان‌های قبلی را پر می‌کنند».

با این حال کودک شما این را درک نخواهد کرد و احساس خواهد کرد که در بین همکلاسی‌هایش، بچه است. (بعضی معلم ها با ایجاد نمودارهایی از تعداد دندان‌های افتاده‌ دانش‌آموزان، به این استرس دامن می‌زنند). شما می‌توانید به او بگویید: «هر کس متفاوت است. همان‌طور که برخی بچه‌ها قد بلندتر از بقیه هستند، بعضی بچه‌ها هم ممکن است زودتر یا دیرتر از بقیه دندان‌هایشان بیفتد. دندانت درست وقتی که مناسب دهانت شود، بیرون خواهد آمد و اگر زودتر از این درآید، قطعا مناسب دهان تو نخواهد بود».

اگرچه دیر یا زود همه بچه‌ها دندان‌های افتاده‌ را زیر بالششان خواهند گذاشت. اما حتی اگر در مورد پری دندان کمی تردید داشته باشند، وقتی زمان آمدنش فرا برسد به او ایمان خواهند آورد و حتی مشتاق خواهند بود که زودتر به رختخواب بروند.

نتیجه‌گیری

کارشناسان بهداشت دهان و دندان توصیه می‌کنند که کودکان در خصوص رعایت بهداشت دندان و مراقبت از دندان شیری و دندان دایمی به خوبی آموزش ببینند و اطلاعات کافی در خصوص اهمیت مصرف مواد مغذی و مفید مانند شیر، ماست و سبزیجات و میوه‌ تازه به کودکان داده شود و هم‌چنین در خصوص مصرف شیرینی‌جات به خصوص شکلات و شیرینی که روی دندان می‌چسبد و تاثیر مخرب آن روی سلامت دندان به کودکان آگاهی داده شود. رعایت بهداشت دندان و مراقبت از دندان در کودکان اهمیت فراوانی در تغذیه و سلامت جسم کودکان دارد.

حتما به خاطر داشته باشید، حتی اگر کودک شما از دندان درد شکایتی ندارد هر شش ماه یکبار دهان و دندان کودکان توسط دندان‌پزشک معاینه شود. متاسفانه اغلب والدین توجهی به این مساله ندارند و تا کودک ابراز دندان درد نکند به دندان‌پزشک مراجعه نمی‌کنند. انجام معاینات دوره‌ای یک اصل در بهداشت دهان و دندان کودک است و به تشخیص زود هنگام پوسیدگی و بیماری‌های دهان و دندان کمک فراوانی می‌کند.