دلایل ترک تحصیل مدرسه چیست؟

بعد از خانه، مدرسه را باید خانه دوم کودکان دانست که بخش زیادی از عمر خود را در آن صرف یادگیری و کسب تجربه می‌کنند. از نظر والدین تحصیل در مدرسه و کسب رتبه‌های عالی در هر پایه بزرگ‌ترین موهبتی‌ست که اگر دانش‌آموز کمی پشتکار و همت به خرج دهد می‌تواند صاحب این بزرگ‌ترین موهبت شود. برای والدین هیچ چیزی به اندازه تحصیلات فرزندشان در اولویت نیست و این را می‌توان از عملکرد آن‌ها در طول سال‌های تحصیلی فرزندشان متوجه شد؛ ثبت‌نام دانش‌آموز در کلاس‌های مختلف آموزشی، تهیه کتاب‌های مختلف کمک‌‌آموزشی، گرفتن معلم خصوصی در منزل، ترغیب دانش‌آموز به شرکت در آزمون‌های مختلف درسی، دغدغه پیدا کردن بهترین مدارس و فراهم کردن تمام امکانات آموزشی تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های‌ والدین برای موفقیت فرزندشان در امر تحصیل است. علی‌رغم تمام زحمات و دغدغه‌مندی‌هایی که والدین دارند، مسیر تحصیلی آنچنان که تصور می‌کنند، صاف و هموار نیست؛ در بسیاری از موارد چالش‌هایی بزرگ نظیر ترک تحصیل کودکان سر راهشان سبز می‌شود که گاهی اوقات، مدیریت کردن این چالش‌ها و کنار آمدن با آن‌ها از صبر و توان والدین خارج است. در موقعیت‌هایی شبیه بر این، والدین تصمیم می‌گیرند با شماتت‎‌های درونی و اعمال فشار بر فرزندشان کنترل اوضاع را در دست بگیرند اما ناگفته پیداست که این شماتت و اعمال فشار نه تنها به درست شدن اوضاع کمکی نمی‌کند که می‌تواند منجر به پیچیدگی بیشتر مسائل و بحران‌‌ها شود.

 قانون کلی در مواجهه با چالش‌های فرزندپروری و امور تحصیلی کودکان ریشه‌یابی و شناخت علل به وجود آورنده این چالش‌هاست؛ بنابراین به والدین توصیه می‌شود در هنگام مواجهه با چالش‌هایی نظیر ترک تحصیل کودکان اولین گام خود را به موشکافی دقیق این مشکل اختصاص دهند. ما در این مقاله قصد داریم با ارائه موشکافی دقیق ترک تحصیل دانش‌آموزان، تصویری شفاف و واقع‌بینانه از این موضوع را در اختیار والدین قرار دهیم تا در مواجهه با این چالش دست به اقدامات مفیدتری جهت مدیریت آن بزنند.

 ورود به دنیای کار اولین و مهم‌ترین علت بارز و پررنگ در ترک تحصیل پسران است.

 

دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان

ترک تحصیل و عدم علاقه به درس خواندن موضوعی‌ است که از دیرباز مورد توجه همگان بوده است. چند سال درگیری با کرونا و آنلاین شدن مدارس هم مزید بر علت شده تا موضوع عدم علاقه به درس و تصمیم به ترک تحصیل در دانش‌آموزان به خصوص در مدارس پسرانه تهران بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به طور کلی دلایل ترک تحصیل را می‌توان در سه دسته دلایل فردی، خانوادگی و اجتماعی دسته‌بندی کرد. ما در ادامه به شرح مفصلی از دلایل فردی و اجتماعی ترک تحصیل در دانش‌آموزان می‌پردازیم:

دلایل فردی

کودکان از نظر ابعاد مختلف روانی، شناختی، هیجانی و عاطفی تفاوت‌های بارزی با هم دارند. همین تفاوت‌ها منجر به بروز رفتارهای متنوع و استفاده از راهکارهای متفاوت در برخورد با موقعیت‌های گوناگون از جانب آن‌ها می‌شود. بزرگ‌ترین اشتباه والدین درست همین جا اتفاق می‌افتد؛ زمانی که از طریق مقایسه فرزندشان با دیگری، عوامل شخصی دخیل در ترک تحصیل را مورد غفلت قرار می‌دهند. از جمله دلایل فردی ترک تحصیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نداشتن آمادگی تحصیلی
• انتخاب مسیر اشتباه در هویت‌یابی
• نداشتن انگیزه کافی
• تجربه شکست در دروس مختلف
• تاب‌آوری پایین
• نداشتن مهارت در هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی
• عدم اعتمادبه‌نفس
• عدم مهارت در کنترل و مدیریت هیجانات
• عدم مهارت در سازگاری با تغییرات دوران بلوغ

عوامل اجتماعی و امور مربوط به مدرسه

عامل دیگر و تاثیرگذاری که می‌تواند مشکلات تحصیلی نظیر ترک تحصیل را برای فرزندان رقم بزند، عوامل اجتماعی و مسائل مربوط به مدرسه است. در جامعه ما معمولا رشته‌های محدودی نظیر مهندسی و پزشکی از مقبولیت اجتماعی برخوردارند. همین امر باعث می‌شود دانش‌آموزان رشته‌ای متناسب با استعداد و علاقه خود را در مدرسه انتخاب نکنند تا از نظر جایگاه اجتماعی مورد پذیرش افراد قرار گیرند. از دیگر عوامل اجتماعی می‌توان به تغییر محل سکونت و جابه‌جایی فرزندان از محله‌ای به محله دیگر اشاره کرد که تاثیر به مراتب چشمگیری در تغییر روحیه آن‌ها دارد. در کنار عوامل اجتماعی مسائل مربوط به مدرسه نظیر قوانین موجود در مدرسه، امکانات آموزشی فراهم شده در آن، شیوه تدریس معلم، فضای فیزیکی مدرسه، میزان مشارکت دانش‌آموز در امور تحصیلی، فراهم کردن بستری برای رشد خلاقیت و استعدادهای او و... نقشی به‌سزا در ترغیب دانش‌آموز به ادامه تحصیل دارند. با توجه به اینکه تمام مدارس از فاکتورهای یک مدرسه استاندارد بهره‌مند نیستند، می‌توان تاثیر این فاکتورها را در مسائل تحصیلی دانش‌آموزان کاملا مشاهده کرد.

علت ترک تحصیل پسران

ورود به دنیای کار اولین و مهم‌ترین علت بارز و پررنگ در ترک تحصیل پسران است. فرآیند هویت‌یابی در پسران نسبت به دختران زودتر اتفاق می‌افتد و همین عامل سبب می‌شود تا پسران تصور کنند می‌توانند با ورود زودبه‌هنگام به دنیای کار هویتی منسجم را برای خود تعریف کنند.

بیشتر بدانید: مراحل و شرایط ادامه تحصیل بعد از ترک تحصیل در دوران مدرسه

پیامدهای ترک تحصیل در دوره ابتدایی و متوسطه دوره اول و دوم

ترک تحصیل یکی از بزرگترین مشکلات تحصیلی‌ست که تقریبا می‌توان آثار و پیامدهای آن را تا مدت‌ها در زندگی مشاهده کرد. در ادامه به شرح کوتاهی از عواقب ترک تحصیل در دوره‌های مختلف تحصیلی خواهیم پرداخت:

کشف نشدن استعدادها

مدرسه بستری مناسب برای شناخت توانایی‌ها و کشف و پرورش استعدادهای درونی‌ست. ترک تحصیل از جمله موانع بزرگ برای بروز و ظهور استعدادها و توانمندی‌های دانش‌آموزان است. دانشی‌آموز که فرصت حضور در فضای علمی را از خود سلب می‌کند، نمی‌تواند شناختی جامع و همه‌جانبه از توانمندی‌های خود داشته باشد.

نداشتن جایگاه مناسب اجتماعی

اولین و مهم‌ترین شرط ورود به جامعه و کسب موقعیت‌های برتر اجتماعی مستلزم داشتن تحصیلات است. دانش‌آموزانی که تصمیم به ترک تحصیل می‌گیرند باید برای همیشه از رسیدن به بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی دست بکشند و به داشتن حداقل‌ها اکتفا کنند.

اختلال در فرآیند هویت‌یابی

دور از انصاف نیست اگر بگوییم که بخش عظیمی از بار سنگین فرآیند هویت‌یابی بر دوش عوامل تحصیلی و درسی دانش‌آموزان است. کودکان با ورود به دنیای درس و مدرسه گزینه‌های بیشتری را برای هویت‌یابی پیش روی خواهد داشت که می‌توانند متناسب با علاقه و استعداد یک گزینه را انتخاب نمایند. اما آن دسته از افرادی که ترک تحصیل می‌کنند، با محدود کردن گزینه‌های انتخابی در فرآیند هویت‌یابی، شخصیتی متزلزل و سردرگم از خود می‌سازند که شاید تا سال‌های سال نتوانند تعریفی یکپارچه از هویت و شخصیت خود را ارائه دهند.

نداشتن مهارت در امر فرزندپروری

مطالعات نشان داده است که آثار سوء فرزندپروری در خانواده‌هایی با تحصیلات بالا به طور قابل توجهی کمتر است. بنابراین می‌توان سواد و آگاهی را عاملی تاثیرگذار در شیوه فرزندپروری والدین دانست. سواد و آگاهی سلاحی کارآمد در دستان والدین است که کمک می‌کند تا نگرشی مثبت و واقع‌بینانه به فرآیند رشد فرزندشان در هر دوره سنی داشته باشند و از این نگرش کارآمد جهت داشتن عملکردی موثر بهره ببرند.

ازدواج زود‌به‌هنگام در دختران و شاغل شدن زودبه‌هنگام در پسران

ورود به زندگی مشترک پیامد تلخ و دردناک ترک تحصیل برای دختران و رفتن به دنیای کار و شاغل شدن پیامد اندوهناک ترک تحصیل در پسران است. از این دو پیامد باید به عنوان دو مسئولیت بزرگ یاد کرد که با توجه به نداشتن تناسب با سن و توانمندی دختران و پسران منجر به بروز انواع مشکلات روحی در آینده از جمله افسردگی می‌شود.

افزایش بیکاری

مدرسه جایی برای افزایش نبوغ فکری و ارتقا مهارت‌ها و توانمندی‌هاست. کودکان با ترک تحصیل این چراغ رشد و تعالی را برای همیشه خاموش نگاه می‌دارند. مهارت شرط بسیار مهمی برای ورود به دنیای کار است که دانش‌آموزان با ترک تحصیل فرصت حضور در مشاغل مختلف را از خود سلب می‌کنند.

داشتن درآمد بسیار پایین

طبیعتا سواد و مهارت در کنار هم دو عامل پول‌ساز برای افراد است. بنابراین باید انتظار داشته باشیم دانش‌آموزانی که ترک تحصیل می‌کنند برای همیشه محکوم به داشتن درآمدی پایین خواهند بود.

از دست رفتن فرصت‌های خوب

فرصت تعامل و دوستی با آدم‌هایی با جایگاه اجتماعی و فرهنگی بالا، داشتن تفریحات و سرگرمی‌های متنوع، برخورداری از امکانات رفاهی مناسب و... از جمله فرصت‌های خوبی‌ است که در نتیجه ترک تحصیل از دست افراد می‌رود.

بیشتر بدانید: وقفه تحصیلی و شرایط بازگشت به مدرسه

نقش خانواده در ترک تحصیل و درس دانش‌آموزان

از آنجایی که خانواده نقش بسیار تاثیرگذاری در ایجاد نگرش فرزندان به درس و مدرسه دارند، می‌توان ریشه بسیاری از مشکلات تحصیلی نظیر ترک تحصیل کودکان را در نوع فرزندپروری والدین و به طور کلی عوامل مربوط به خانواده دانست که در ادامه به تک‌تک آن‌ها اشاره می‌کنیم:

عدم بهره‌مندی از شرایط مالی مناسب

مهم‌ترین عامل خانوادگی که منجر به ترک تحصیل دانش‌آموزان می‌شود، عدم برخورداری از شرایط مالی مناسب است. بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند هزینه‌های مربوط به درس و مدرسه فرزندشان را صرف اموری نظیر مخارج خانه کنند و با ثبت‌نام فرزندشان هزینه اضافی برای خود ایجاد نکنند.

داشتن فرزندپروری ناکارآمد

تقریبا ردپای فرزندپروری والدین را می‌توان در بسیاری از امور فرزندان از جمله مسائل تحصیلی مشاهده کرد. والدینی که دارای فرزندپروری سخت‌گیرانه هستند در برخورد با مسائل تحصیلی کودکان، به شکل رفتارهای زیر واکنش نشان می‌دهند:

• داشتن نظارت شدید بر عملکرد تحصیلی فرزندان
• اعمال پیامدهای افراطی در مواجهه با عملکرد ضعیف تحصیلی دانش‌آموزان
• وضع قوانین سخت‌گیرانه در مورد امور تحصیلی دانش‌آموزان
• محروم کردن کودکان از بسیاری از تفریحات و سرگرمی به دلیل عقب نماندن از درس و مدرسه
• اعمال فشار زیاد روی کودک برای رسیدن به رتبه تحصیلی مشخص شده

مقایسه فرزندان با افراد موفق

اولین پیامد این نوع از فرزندپروری، احساس سرخوردگی شدید و عدم اعتمادبه‌نفس فرزندان است که منجر به ترک تحصیل یا داشتن عملکرد ضعیف در دروس می‌شود.

در طرف دیگر طیف فرزندپروری، والدینی با فرزندپروری سهل‌گیرانه قرار دارند که در مواجهه با امور درسی و تحصیلی فرزندان از حالتی کاملا خنثی و بی‌تفاوت برخوردارند. برای این نوع از والدین مسائل مربوط به فرزندان کمترین اهمیت را دارد؛ به این ترتیب هیچ‌گونه دخالتی در این امور نخواهند داشت و تمام مسئولیت‌ها را به خود کودک واگذار می‌کنند. بنابراین بسیار طبیعی‌ست که فرزندی که در این بستر رشد می‌کند، نه تنها به درس و مدرسه اهمیتی ندهد، بلکه آمادگی ورود به مدرسه را پیدا نکند یا مانند هم‌سن‌وسال‌های خود از داشتن مهارت‌هایی نظیر مهارت هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی، حل‌مسئله و کنترل و مدیریت هیجانات محروم باشد. قابل ذکر است که این نوع فرزندان تاب‌آوری بسیار پایینی هم دارند و همین باعث می‌شود که در بسیاری توانایی کنار آمدن با شرایط سخت تحصیلی را نداشته باشند و از ترک موقعیت به عنوان یک راه‌حل برای مشکلات خود استفاده کنند.

درگیری و آشفتگی بین والدین

امنیت و آرامش موجود در خانواده را باید مدیون ارتباط مناسب و اثربخش زوجین با هم بدانیم. با ایجاد آشفتگی در روابط بین والدین، فضای خانواده هم آرامش و امنیت خود را از دست خواهد داد که همین امر منجر به افسردگی و اضطراب فرزندان می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده است که میزان ترک تحصیل دانش‌آموزان در خانواده‌های از هم گسیخته بیشتر است بنابراین می‌توان روابط متشنج را عامل موثر دیگری در ترک تحصیل کودکان دانست.

بیشتر بدانید: تفاوت حمایت با وابستگی فرزندان در خانواده

جمع‌بندی

آموزش فرزندان اولویت اول و آخر بسیاری از والدین است. تقریبا همه افراد آرزو دارند که فرزندی باهوش و استعداد را پرورش دهند که همیشه در صف اول رتبه‌های عالی در مدرسه قرار داشته باشد. اما همیشه مشکلات متعددی در مسیر تحصیلی کودکان وجود دارد که مدیریت کردن آن نیازمند داشتن نگرشی واقع‌بینانه و هدفمند است. یکی از رایج‌ترین مشکلات تحصیلی اقدام به ترک تحصیل از جانب دانش‌آموزان است که قطعا اثرات ناخوشایند آن سال‌ها با افراد همراه خواهد بود. ما در این مقاله تلاش کردیم با موشکافی دقیق دلایل و ریشه‌های ترک تحصیل نگرش ذهنی والدین را نسبت به این موضوع اصلاح کنیم و کمک کنیم تا به واسطه این آگاهی اقدامات مفیدتری را جهت مدیریت این چالش به کار گیرند. خبر خوب به والدین این است که مشکل ترک تحصیل با شناسایی دقیق علت‌ها کاملا قابل مدیریت است.