مسئله تکانشگری در کودکان و بهبود آن

شاید در مواجه با برخی از کودکان مشاهده کرده باشید که رفتار تند و هیجانی دارند و دست به کارهای خطرناک می‌زنند. در برخی از مواقع حواسشان پرت است و به یادگیری هم توجهی ندارند. شاید شما این رفتارهای نامتعارف را به‌نحوه تربیت کودک و زندگی خانوادگی او ربط دهید؛ اما بهتر است که قبل از قضاوت عجولانه با تکانشگری در کودک آشنا شوید.

در واقع برخی از حالات شخصیتی در انسان‌ها باعث می‌شوند که آن‌ها افرادی با رفتارهای نامتعارف باشند. حتی ممکن است یکی از این انسان‌ها، کودک شما باشد و شما به دلیل ناآگاهی از اختلال روحی و روانی او، همواره تحت فشار روحی باشید.

تکانشگری یکی از حالات شخصیتی است که ممکن است در هر فرد از کودک تا بزرگسال وجود داشته باشد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، باید هرچه سریع‌تر به درمان آن بپردازند. در این میان والدین نیز وظیفه دارند که تکانشگری در کودک خود را شناسایی کرده و به‌سرعت آن را درمان کنند. بدین ترتیب اجازه ادامه بیماری و عوارض جبران‌ناپذیر را به آن نخواهند داد. در ادامه این مطلب بیشتر درباره تکانشگری در کودکان، انواع تکانشگری و راه‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد؛ حتما این مقاله را بخوانید.

 تکانشگری یکی از اختلالات روحی و روانی است و افرادی که به تکانشگری مبتلا هستند، تصمیمات عجولانه می‌گیرند و قادر به کنترل رفتارهای خود نیستند.

 

دانلود فایل صوتی : تکانشگری در کودکان

تکانشگری چیست؛ انواع آن

تکانشگری یکی از اختلالات روحی و روانی است و افرادی که به تکانشگری مبتلا هستند، تصمیمات عجولانه می‌گیرند و قادر به کنترل رفتارهای خود نیستند. این افراد ممکن است بعدها از کاری که کرده‌اند پشیمان شوند، اما در لحظه هیجان، بدون فکر و کاملا بی‌اختیار این کار را انجام می‌دهند.

کودکان و نوجوانانی که به این اختلال مبتلا هستند، در تحصیلات خود با مشکلات زیادی روبرو می‌شوند. همۀ والدین سعی دارند که کودک خود را در بهترین مدارس ثبت‌نام کنند تا با بهترین آموزش‌ها، آینده تحصیلی و شغلی فرزند خود را تضمین کنند؛ اما کودکانی که دچار تکانشگری هستند، تمرکز حواس ندارند و دائم افکار یا خاطرات مزاحم و ناخواسته را مرور می‌کنند. این افراد به آینده فکر نمی‌کنند و نمی‌توانند خوب یا بد چیزی را پیش‌بینی کنند. این افراد پشتکار انجام کاری را ندارند. حتی ممکن است که درست چند قدم مانده به موفقیت، مسیر خود را تغییر دهند.

تکانشگری در کودک یا بزرگسال به این‌صورت است که این افراد احساسات مختلف جدید یا هیجان‌انگیز را مدام به‌صورت غیرارادی تجربه می‌کنند. در حالت کلی بهتر است که این اختلال هرچه سریع‌تر شناسایی و درمان شود؛ زیرا ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

به‌طور کلی انواع مختلفی از رفتار تکانشگری وجود دارد که عبارت‌اند از:

• فرد مبتلا به اختلال تکانش ناگهان برنامه‌های خود را تغییر داده و یا لغو می‌کند.
• زیاده‌روی در خوردن یا آشامیدن یکی دیگر از رفتارهای تکانشی است.
• فرد دائما کار جدیدی را شروع می‌کند.
• افراد مبتلا به این نوع اختلال ممکن است ولخرجی‌های زیادی کنند.
• درگیری‌های لفظی و فیزیکی شدید از رفتارهای تکانشی است.
• طغیان‌های عاطفی مکرر دارند.
• بسیاری از این افراد انتقادپذیر نیستند.
• این افراد سریع و بدون فکر تصمیم‌گیری می‌کنند.
• عذرخواهی‌های بیش از حد یکی دیگر از رفتارهای تکانشی است.
• بزرگسالانی که به این اختلال مبتلا هستند، ممکن است که رفتارهای جنسی پرخطر داشته باشند.
• برخی از این افراد در بیان احساسات خود به دیگران، زیاده‌روی می‌کنند.
• خشونت فیزیکی یکی از رفتارهای خطرناک تکانشی است.
• ترک شغل یا رشته تحصیلی بدون دلیل نیز می‌تواند رفتار تکانشی باشد.
• برخی از افراد مبتلا به خود آسیب می‌زنند. البته گاهی نیز تهدید می‌کنند که به خود یا دیگران آسیب خواهند رساند.

علائم تکانشگری در کودکان

تکانشگری در کودک به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد. از مهم‌ترین علائم این اختلال در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• کودک زمانی که احساس درماندگی می‌کند، شروع به فریاد زدن می‌کند.
• در زمان گفت‌وگوی دیگران، صحبت آن‌ها را قطع می‌کند.
• خطر را نادیده می‌گیرد. (ممکن است به طرف خیابان بدود و یا هر کار خطرناک دیگری را انجام دهد)
• بدون اجازه گرفتن از دیگران به وسایل آن‌ها دست می‌زند.
• نوبت را به هم می‌زند و اعتقادی به ایستادن در صف و نظم و مقررات ندارد.
• برخورد فیزیکی با دیگران (هل دادن سایر کودکان و یا پرت کردن وسیله به سمت دیگران)

دانلود فایل صوتی : دلایل رفتار تکانشگری در کودکان

دلایل رفتار تکانشگری در کودکان و افراد مختلف

هنوز دلیل قطعی برای رفتار تکانشگری در کودک یا بزرگسال مشخص نشده است؛ اما در حالت کلی این مشکل می‌تواند به دلایل زیر باشد:

عوامل ژنتیکی

پژوهش‌های انجام شده بر روی دوقلوها نشان داده که وجود برخی ژن‌ها ممکن است که باعث بروز اختلالاتی مانند شخصیت مرزی و یا رفتارهای تکانشی شود. محققان معتقدند که امکان دارد نقص در کروموزوم شماره 9 باعث بروز این اختلالات شود؛ زیرا جهش‌های این کروموزوم ممکن است باعث تغییر در انتشار هورمون‌هایی مانند سروتونین و دوپامین شوند. این دو هورمون با خلق و خوی افراد رابطه مستقیم دارند؛ در نتیجه رفتار و شناخت فرد دچار تغییراتی خواهند شد.user

عوامل روان‌شناختی

عوامل روان‌شناختی نیز از ممکن است باعث بروز تکانشگری در کودک یا افراد مختلف شوند. این عوامل عبارت‌اند از:

• اختلال شخصیت مرزی

افرادی که دچار این نوع اختلال هستند، دچار بی‌ثباتی عاطفی، اختلال تکانشگری، خودکم‌بینی، رفتارهای خطرناک و خودآزاری نیز می‌شوند.

• اختلال شخصیت دوقطبی

افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی، در دوره شیدایی دست به رفتارهای تکانشگری می‌زنند.

• اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی ADHD

بیش‌فعالی یکی دیگر از عواملی است که باعث بروز تکانشگری در کودک می‌شود. کودک بیش‌فعال در کنترل رفتار خود ناتوان بوده و مدام دچار تغییرات تمرکزی می‌شود. این علائم باعث اختلال تکانشگری در فرد می‌شود.

• اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر

یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در رفتار تکانشی بزرگسالان، مصرف مواد مخدر است. مواد مخدر، مشروبات الکلی و قرص‌های روان‌گردان در بروز یا پیشرفت این اختلال بسیار تاثیرگذارند.

• اختلال شخصیت ضداجتماعی

اختلال شخصیت ضداجتماعی یکی دیگر از اختلالاتی است که شباهت زیادی به اختلال شخصیت مرزی دارد و رفتار تکانشی در این نوع اختلال نیز بسیار مشاهده می‌شود. البته در اختلال شخصیت مرزی، فرد احساسات شدیدی را تجربه می‌کند و به همین دلیل رفتارهای تکانشگری دارد؛ اما در شخصیت ضداجتماعی، فرد از احساس تهی شده و درباره رفتارهای تکانشی خود و عواقب آن هیچ احساسی ندارد.

البته علاوه‌بر عواملی که گفته شد، مشکلات خانوادگی و رفتار والدین با فرزندان در شکل‌گیری شخصیت و رفتارهای آن‌ها تاثیر مستقیم داد.

بیشتر بخوانید: بیش‌فعالی چیست و چه علائمی دارد؟

نحوه درمان تکانشگری کودکان

تشخیص به‌موقع تکانشگری در کودک به درمان آن کمک بسیاری خواهد کرد. تشخیص این اختلال به تخصص بالینی نیاز دارد و متخصص براساس معیارهای DSM 5، اختلالات عملکردی کودک را بررسی خواهد کرد. این اختلالات عبارت‌اند از:

•  اختلال در عملکرد شخصیت

این اختلال از نظر خودضعیف‌پنداری، خودانتقادگری، بی‌ثباتی هدف، آرمان‌ها، ارزش‌ها و برنامه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

•  اختلال در عملکرد بین فردی

متخصص در بررسی این اختلال، فقدان همدلی و یا عدم توانایی در برقراری روابط صمیمانه را بررسی می‌کند. عدم برقراری ارتباط می‌توان به دلیل بی‌اعتمادی کودک، نیاز بیش از اندازه او به دیگران و یا ترس او از ترک شدن باشد؛ همچنین ممکن است که کودک به دلیل نگرش منفی و حساسیت بیش از اندازه دچار فقدان همدلی شود.

متخصص با بررسی این موارد و همچنین بررسی مشکلات جسمی و روانی کودک، در مورد وجود اختلال تکانشگری در کودک نتیجه‌گیری خواهد کرد. بعد از این مرحله نوبت درمان است. تکانشگری در کودک اگر چه می‌تواند منجر به رفتارهای شدید و فراگیر شود؛ اما قابل درمان است. راه‌های درمان این اختلال عبارت‌اند از:

1-  روان‌درمانی

رفتار درمانی دیالکتیکی DBT یک روش درمان است که بر مهارت‌های ساختاری تمرکز دارد. این روش درمان باعث کاهش رفتارهای تکانشی در کودک شده و توانایی‌های او را برای فکر کردن قبل از انجام کار افزایش می‌دهد.

در این روش درمان، درمان‌گر با آموزش مهارت ذهن آگاهی به فرد کمک می‌کند تا از اقدامات خود و نتایج آن آگاه شود. بدین ترتیب فرد با تمرین این تکنیک، زمان لازم را برای تامل در رفتار خود خواهد داشت؛ همچنین می‌تواند تصمیمات منطقی‌تر بگیرد و تمامی رفتارهای خود را مدیریت کند.

2-  دارو درمانی

در کنار روان‌درمانی، در مواقعی که کودک دچار تکانشگری شدید است، ممکن است که داروهایی با دوز کم به همراه یک داروی ضد روان‌پریشی به فرد تجویز شود. اغلب این داروها، مهارکننده‌های انتخاب مجدد سروتین SSRI هستند.

البته این داروها در کنار روان‌درمانی بیشترین تاثیر را خواهند داشت؛ هرچند اثرات جانبی و عوارض دارو را نمی‌توان نادیده گرفت.

بیشتر بخوانید: تاثیر رفتار والدین بر آینده تحصیلی فرزندان

جمع‌بندی

تکانشگری در کودکان و بزرگسالان یکی از حالات شخصیتی است که عواقب خوبی برای خود فرد و اطرافیانش ندارد. معمولا کسانی که به این اختلال مبتلا هستند، در یک لحظه دست به کارهایی می‌زنند که گاهی ممکن است سرنوشت آن‌ها را تغییر دهد.

رفتارهای غیرقابل‌کنترل، غیرقابل پیش‌بینی و گاه خطرناک این افراد در تحصیل، شغل، زندگی خصوصی و اجتماعی آن‌ها تاثیر خواهد گذاشت؛ بنابراین والدین در صورت مشاهده علائم اختلال تکانشگری در کودک، باید به‌سرعت نسبت به تشخیص این بیماری و درمان آن اقدام کنند.

خوشبختانه این اختلال قابل درمان است و در صورتی که والدین همکاری لازم را با درمانگر داشته باشند، درمان موفقیت‌آمیز خواهد بود. آیا شما با کودکی که دچار اختلال تکانشگری است، مواجه شده‌اید؟ چه رفتاری را در کودک مشاهده کردید که نشان از اختلال تکانشگری داشت؟ لطفا برای ما در مورد تجربه خود بنویسید تا ما و دیگر دوستان با علائم این حالت شخصیتی بیشتر آشنا شویم.