معرفی انواع المپیاد دانش‌آموزی و شرایط شرکت در آن

المپیاد بستری بین‌المللی است که در آن دانش‌آموزان سرتاسر دنیا با وجود آموزش در سیستم آموزشی، فرهنگ و زبان‌های گوناگون به طور هم‌زمان به رقابت علمی می‌پردازند و استعداد و مهارت‌های خود را در رشته دلخواه خود محک زده و نقاط ضعف و قدرت خود را شناسایی می‌کنند. المپیاد از عرصه‌هایی است که سال‌هاست فعالیت خود را با وجود کشمکش‌های سیاسی و دسته‌بندی‌های موجود، فارغ از تفاوت‌های فرهنگی، اقتصادی و نژادی ادامه می‌دهد تا دانش‌آموزان مستعد در سرتاسر دنیا بتوانند در این رقابت سالم علمی امکان حضور داشته باشند.

المپیاد دانش‌آموزی برای اولین بار به شکل رشته مسابقات ریاضی در سطح مدارس دوره دبیرستان طراحی شد و به این ترتیب حدود چهل و چهار سال پیش اولین المپیاد ریاضی در کشور رومانی شکل گرفت. در پی نتایج و اثرات مثبتی که از این آزمون حاصل شد، رفته‌رفته المپیاد دیگر رشته‌های علوم پایه نیز ایجاد شد. شرکت کردن دانش‌آموزان در المپیاد رشته‌های مختلف، آن‌ها را با عمق بیشتری از دانش آشنا کرده و همچنین فضای رقابت علمی سالم و مفیدی را بین آن‌ها ایجاد می‌کند. از مزایای مهم شرکت در المپیاد بین‌المللی برای دانش‌آموزان، تقویت اعتماد به نفس و سخت‌کوشی برای رسیدن به اهداف است. زیرا موفقیت در این آزمون‌ها نیازمند خروج از منطقه امن خود و به چالش کشیدن مهارت‌ها است. شرکت در المپیاد نیازمند کسب آگاهی کامل درباره انواع مختلف آن، پروسه شرکت در آن و شرایط مورد نیاز برای امکان حضور در این مسابقات است. بنابراین در این مقاله به بررسی بیشتر انواع المپیاد دانش‌آموزی و شرایط و نحوه ثبت‌ نام المپیاد مدرسه می‌پردازیم تا بهتر بتوانید در فرآیند تصمیم‌گیری درباره رشته دلخواه خود عمل کنید.

 در کشور ما المپیادهای علمی دانش‌آموزی توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش در سطح ملی و بین‌المللی طی سه مرحله آزمون برگزار می‌شود و به برگزیدگان کشوری مدال‌های طلا، نقره و برنز اهدا می‌شود. مرحله چهارم این مسابقات مختص دانش‌آموزانی است که مدال طلا رشته خود را کسب کرده‌اند. در این مرحله اعضای تیم ملی المپیاد دانش‌آموزی ایران، جهت شرکت در المپیاد جهانی انتخاب می‌شوند.

 

المپیاد دانش‌آموزی چیست؟

المپیاد دانش‌آموزی ابزاری است برای رقابت دانش‌آموزان سرتاسر دنیا در یک سطح آموزشی. هدف از ایجاد المپیاد، پیشرفت تحصیلی بین دانش‌آموزان بوده است و برگزاری و شرکت در آن اقدامی در جهت توجه به سرمایه‌های علمی کشور تلقی می‌شود. فرآیند کسب مهارت‌ها و ایجاد آمادگی جهت شرکت در المپیاد می‌تواند باعث تقویت و عمق بخشیدن به آموخته‌های دانش‌آموزان شود. بهترین مدارس تهران همواره در تلاش هستند تا بستر مناسبی را برای دانش‌آموزان علاقه‌مند به شرکت در این رقابت‌ها فراهم آورند. در کشور ما این مسابقات علمی توسط باشگاه دانش‌پژوهان جوان و زیر نظر وزارت آموزش و پرورش در سطح ملی و بین‌المللی برگزار می‌شود. این المپیادها طی سه مرحله آزمون برگزار گردیده و به برگزیدگان کشوری مدال‌های طلا، نقره و برنز اهدا می‌شود. مرحله چهارم این مسابقات مختص دانش‌آموزانی است که مدال طلا رشته خود را کسب کرده‌اند. در این مرحله اعضای تیم ملی المپیاد دانش‌آموزی ایران، جهت شرکت در المپیاد جهانی انتخاب می‌شوند. در ادامه به شرح مختصر جزئیات این مسابقات در هر مرحله می‌پردازیم:

• مرحله اول: در اوایل سال تحصیلی، شرایط لازم برای شرکت در مرحله اول المپیاد دانش‌آموزی طی یکی بخش‌نامه به مدارس ارسال می‌شود. این مرحله در اواسط بهمن ماه هر سال تحصیلی برگزار می‌شود. این آزمون به صورت چندگزینه‌ای بوده و زمان آن بین 2 تا 5 ساعت متفاوت است. در اواخر اسفند ماه سال تحصیلی نتایج مرحله اول آزمون اعلام شده و در هر رشته بین 800 تا 1500 نفر به مرحله دوم راه پیدا می‌کنند.

• مرحله دوم: این مرحله بین دانش‌آموزان پذیرفته‌شده مرحله اول و در اوایل اردیبهشت ماه سال تحصیلی برگزار می‌‎شود. سوالات آزمون در این مرحله شامل سوالات تشریحی و چندگزینه‌ای است و مدت زمان آن بسته به رشته درسی بین 3 تا 4 ساعت می‌باشد. در مرحله دوم، حدود 40 نفر در هر رشته به مرحله سوم راه پیدا می‌کنند.

• مرحله سوم: این مرحله شامل چندین آزمون تئوری و عملی است که دانش‌آموزان پس از گذراندن یک دوره فشرده آموزشی 2 تا 3 ماهه توسط اساتید باشگاه دانش‌پژوهان جوان در آن‌ها شرکت می‌کنند. این مرحله طی تابستان و در مدت زمان 2 تا 3 ماه برگزار می‌شود. در این مرحله به 57 دانش‌آموز برتر مدال طلای کشوری اهدا می‌شود که در این میان به رشته ریاضی 13، فیزیک 10، نجوم 10، کامپیوتر 8، شیمی 8 و زیست‌شناسی نیز 8 مدال طلا اختصاص دارد. همچنین بقیه دانش‌پژوهان نیز مدال نقره یا برنز دریافت می‌کنند.

• مرحله چهارم: در مرحله پایانی که طی 6 ماه برگزار می‌شود، دانش‌پژوهان برگزیده که مدال طلا دریافت کرده باشند، در باشگاه دانش‌پژوهان جوان آموزش می‌بینند و در نهایت تیمی از آن‌ها در قالب رشته‌های مختلف تیم ملی جمهوری اسلامی ایران به کشور برگزارکننده المپیاد جهانی اعزام می‌شوند.

انواع المپیادهای دانش‌آموزی

المپیادهای دانش‌آموزی در 12 شاخه علمی برگزار می‌شود. هرکدام از شاخه‌های المپیاد دانش‌آموزی علاوه بر شرایط عمومی که برای تمامی رشته‌ها یکسان و ثابت است، دارای شرایط اختصاصی نیز هست. به سبب پشتکار و مطالعه فراوانی که برای موفقیت در آزمون‌های المپیاد نیاز است، بهتر است انتخاب از بین شاخه‎های مختلف آن از روی علاقه و استعداد دانش‌آموز انجام شود. در ادامه به معرفی انواع المپیاد دانش‌آموزی می‌پردازیم.

• المپیاد فیزیک: این آزمون برای اولین بار در شهر ورشو کشور لهستان برگزار شد و از آن پس هر سال در یک کشور برگزار می‌شود. این مسابقه شامل آزمون‌های نظری و آزمایشگاهی فشرده است. این آزمون مختص دانش‌آموزان پایه یازدهم است. اما دانش‌آموزان پایه دهم نیز می‌توانند به صورت آزمایشی در مرحله اول آن شرکت کنند. کسب حداقل نمره 17 از شرایط شرکت در المپیاد فیزیک است.

• المپیاد شیمی: این المپیاد که پس از ریاضی دومین المپیاد پرسابقه است، به صورت دو آزمون تئوری و عملی در یکی از کشورهای میزبان برگزار می‌شود. المپیاد شیمی نیز مانند المپیاد فیزیک مختص دانش‌آموزان پایه یازدهم بوده و شرط شرکت در آن کسب حداقل نمره 17 در درس شیمی است.

• المپیاد کامپیوتر: این المپیاد هر سال بین دانش‌آموزان سال دهم و یازدهم برگزار می‌شود. در واقع این المپیاد یک مسابقه برنامه‌نویسی رقابتی است و از نظر تعداد کشورهای شرکت‌کننده در آن، پس از ریاضی در جایگاه دوم قرار دارد. هر کشور شرکت‌کننده در این مسابقه می‌تواند تنها چهار شرکت‌کننده داشته باشد. این مسابقه طی مدت دو روز و در دو بخش برنامه‌نویسی و حل مسئله الگوریتمی برگزار می‌شود.

بیشتر بدانید: المپیاد کامپیوتر چیست؟

• المپیاد ریاضی: المپیاد در این رشته طی دو روز متوالی و با آزمونی 270 دقیقه‌ای و متشکل از سه مسئله چالشی در هر کدام و به صورت انفرادی برگزار می‌شود. دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهمی که دارای حداقل نمره 16 در درس ریاضی باشند، می‌توانند در این مسابقات شرکت کنند. البته شرکت دانش‌آموزان پایه دهم در مرحله دوم مسابقات به صورت آزمایشی خواهد بود.

• المپیاد زیست‌شناسی: المپیاد جهانی زیست‌شناسی مختص دانش‌آموزان دبیرستانی پایه دهم و یازدهم است. هر کشور شرکت‌کننده می‌تواند چهار نفر از کسانی که بالاترین امتیاز را در مسابقات کشوری به دست آورده‌اند، اعزام کند. این المپیاد از سال 77 در ایران شکل رسمی به خود گرفت و عضو المپیاد جهانی زیست‎شناسی شد.

• المپیاد سلول‌های بنیادین و پزشکی بازساختی: این مسابقه در سه مرحله به صورت متمرکز برگزار می‌شود. کشور ایران بنیان‌گذار این المپیاد است که مرحله اول آن در سال 1394 به صورت آزمایشی برگزار شد. دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهم متوسط دوم فارغ از رشته تحصیلی با توجه به علاقه خود می‌توانند در این المپیاد شرکت کنند. هدف از تشکیل این المپیاد نوظهور آشنایی دانش‌آموزان با علوم و دانش جدید در زمینه سلول‌های بنیادی و پزشکی است. البته این المپیاد هنوز سطح جهانی نداشته و ایران در تلاش است تا دبیرخانه دائمی سلول‌های بنیادی در ایران باشد.

• المپیاد علوم و فناوری نانو: تمامی دوره‌های آموزشی از پایه نهم تا دوازدهم می‌توانند در این مسابقات شرکت کنند. این المپیاد تاکنون 11 دوره برگزار شده و امسال نیز دوره دوازدهم این المپیاد در سه دوره شامل دو مرحله کتبی و یک مرحه عملی برگزار شد. ستاد ویژه توسعه فناوری نانو از سال 1387 فعالیت‌های آموزشی خود را در بستر باشگاه دانش‌آموزی نانو آغاز کرد. ثبت نام این المپیاد بر خلاف دیگر شاخه‌ها از طریق سایت ثبت نام آزمون المپیاد علوم و فناوری نانو انجام می‌شود.

• المپیاد نجوم و اخترفیزیک: پایه علم نجوم با رشته‌هایی مانند فیزیک، شیمی، مکانیک و کیهان‌شناسی ارتباط تنگاتنگ دارد. این آزمون طی سه مرحله انجام شده و در آن علاوه بر رصد نجوم، توانایی حل مسئله دانش‌آموز نیز مورد سنجش قرار می‌گیرد. سومین دوره این المپیاد در سال 2009 در کشور ایران برگزار شد. هر کشور می‌تواند با تیمی حداکثر پنج نفره به همراه دو لیدر در سطح جهانی این المپیاد شرکت کند. این آزمون که حدود ده روز به طول می‌انجامد، شامل آزمون نظری، تحلیل داده و رصد است.

•  المپیاد ادبی
•  المپیاد علوم زمین
•  المپیاد جغرافیا
•  المپیاد اقتصاد و مدیریت
•  المپیاد تفکر و کار آفرینی

شرایط شرکت در المپیاد دانش‌آموزی پایه‌های مختلف

دانش‌آموزان تمامی مدارس دولتی، نمونه دولتی، غیرانتفاعی و تیزهوشان دوره دوم متوسطه در پایه دهم و یازدهم می‌توانند پس از آن‌که از میان شاخه‌های مختلف المپیاد، رشته مورد نظر خود را انتخاب کردند، در ابتدای آذر ماه هر سال تحصیلی اقدام به ثبت‌نام کنند تا بتواند در بهمن‌ماه مرحله اول آزمون را پشت سر بگذارند. شرایط کلی المپیاد دانش‌آموزی در تمامی شاخه‌ها به صورت زیر است:

•  دانش‌آموز می‌بایست مشغول به تحصیل در یکی از پایه‌‌های دهم و یازدهم باشد.
•  در دوره متوسطه وقفه‌ای میان تحصیل آن‌ها رخ نداده باشد یا ترک تحصیل نکرده باشند.
•  شرکت در المپیاد تمامی رشته‌ها برای دانش‌آموزان پایه یازدهم میسر است اما شرکت دانش‌آموزان پایه دهم در هر رشته شرایط متفاوتی دارد.
•  دانش‌آموزان در صورت دارا بودن شرایط لازم می‌توانند در بیش از یک رشته المپیاد شرکت کنند.

در ادامه شرایط شرکت در هر رشته خاص المپیاد را ذکر می‌کنیم تا با آگاهی و شناخت بیشتری تصمیم بگیرید.

شرایط شرکت در المپیاد نانو: از میان دانش‌آموزان پایه نهم تا دوازدهم، تنها دارندگان تابعیت ایرانی مجاز به شرکت در این المپیاد هستند.

شرایط شرکت در المپیاد ریاضی: دانش‌آموز باید در درس ریاضی نمره بالای 16 کسب کند. بر اساس بالاترین امتیازات به‌‌دست‌آمده از آزمون مرحله اول 600 نفر از هر دو پایه به مرحله دوم راه پیدا می‌کنند. اما شرکت دانش‌آموزان دهم در مرحله دوم به صورت آزمایشی خواهد بود.

شرایط شرکت در المپیاد ادبی، فیزیک و شیمی: دانش‌آموزان دهم در مرحله اول این المپیادها حضور آزمایشی خواهند داشت و به دوره آموزشی تابستان راه نخواهند یافت. شرکت‌کنندگان در این رشته‌ها باید در درس مورد نظر نمره بالای 17 را کسب کرده باشند و از تمامی رشته‌ها مجاز به ثبت نام هستند.

شرایط شرکت در المپیاد جغرافیا: تنها دانش‌آموزانی که در رشته انسانی تحصیل کنند، می‌توانند در این المپیاد شرکت کنند. میانگین نمره درس زبان انگلیسی متقاضیان این رشته در دوره‌های اول متوسطه و پایه‌های دهم و یازدهم باید بیش‌تر از 17 باشد.

شرایط شرکت در المپیاد علوم زمین: شرکت در این المپیاد برای دانش‌آموزان رشته ریاضی فیزیک و تجربی ممکن است.

باقی رشته‌های المپیادی شرایط خاصی نداشته و شرکت در آن‌ها برای تمامی رشته‌ها مجاز است. هزینه ثبت نام نیز حداکثر تا زمان دریافت کارت ورود به جلسه اعلام شده و توسط درگاه الکترونیکی سامانه ثبت نام دریافت خواهد شد.

بیشتر بدانید: معرفی آزمون‌های دانش‌آموزی

ثبت نام در المپیاد دانش‌آموزی و دفترچه آن

آذرماه هر سال تحصیلی زمان ثبت نام همه شاخه‌های مختلف المپیاد است. آن دسته از دانش‌آموزان پایه دهم و یازدهم که واجد شرایط ذکر شده در بخش قبل باشند، می‌توانند در این زمان اقدام به ثبت نام کنند. سایت ثبت نام المپیاد دانش‌آموزی به آدرس oly.medu.ir، راهنمای مناسبی است تا برای مطالعه اطلاعات بیشتر درباره ثبت نام آزمون به آن مراجعه کنید. از طریق این سایت می‌توانید دفترچه راهنمای ثبت نام المپیاد دانش‌آموزی را دریافت کنید. در این دفترچه اطلاعات مهمی مانند زمان ثبت نام و برگزاری آزمون، شرایط و ضوابط عمومی و اختصاصی هر رشته، زمان اعلام نتایج و اعتراض به نتایج، ذکر می‌شود و به محض شروع ثبت نام المپیاد دانش‌آموزی در این سایت قرار می‌گیرد. موارد مورد نیاز برای ثبت نام اینترنتی در المپیاد دانش‌آموزی شامل مبلغ ثبت نام و یک فایل عکس با زمینه سفید و مربوط به سال جاری با ابعاد 300*400 یا 300*200 است.

مزایای شرکت در المپیاد مدرسه

شرکت و کسب موفقیت در هر یک از رشته‌های المپیاد دانش‌آموزی دارای مزایایی است که می‌تواند باعث ترغیب هر چه بیشتر دانش‌آموزان به رقابت علمی شوند. این مزایا شامل کسب امتیازات و تسهیلاتی برای ورود به دانشگاه و رشته‌های خاصی است. از دیگر مزایای موفقیت در المپیاد دانش‌آموزی، عضویت بنیاد ملی نخبگان کشوری است. اعضای این بنیاد می‌توانند از مزایایی مانند وام‌های خرید مسکن، جذب و استخدام در دستگاه‌های دولتی، کسری خدمت وظیفه سربازی و حمایت جهت پذیرش به عنوان هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی مختلف بهره‌مند شوند.

کسب مدال در رشته‌های ادبی، فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست‌شناسی، کامپیوتر، نجوم و اخترفیزیک باعث معافیت کنکور خواهد شد. دارندگان مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی، کامپیوتر و فیزیک می‌توانند علاوه بر رشته‌های گروه ریاضی فیزیک، به ادامه تحصیل در رشته‌های گروه پزشکی نیز بپردازند. نفرات برتر المپیاد سلول‌های بنیادی و پزشی بازساختی در صورت پذیرش در کنکور سراسری در رشته‌های مربوط با این شاخه، از کمک هزینه‌های تحقیقاتی در این راستا بهره‌مند می‌شوند. دانش‌آموزان پایه دهم که به صورت آزمایشی در المپیاد کامپیوتر شرکت کرده و موفق به کسب مدال شده باشند، می‌توانند در پایه بعدی بدون شرکت در آزمون‌های مرحله اول و دوم به صورت مستقیم در اردوهای آموزشی تابستانی شرکت کنند.

جمع‌بندی

با توجه به مطالب عنوان شده می‌بینیم که با وجود این که هدف اولیه از تشکیل المپیادهای دانش‌آموزی تنها پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و محک زدن آموخته‌ها و عمق بخشیدن به آموخته‌ها بوده است، اما در کنار حصول این نتایج، مزایای دیگری نیز برای دانش‌آموز حاصل می‌شوند. کارشناسان توصیه می‌کنند که هدف از شرکت در المپیاد رسیدن به مزایای آن نباشد؛ بلکه با علاقه و با توجه به استعدادهای دانش‌آموز تصمیم‌گیری شود تا پیامدهای بعدی متوجه او نشود. با مطالعه بخش‌های مختلف این مقاله می‌توانید به تصمیم جامع و صحیحی برای ثبت نام در آزمون المپیاد رشته دلخواه خود انجام دهید. شما تجربه شرکت در کدام المپیادها را داشته‌اید یا در آینده خواهید داشت؟ در قسمت کامنت تجربه‌های خود را با ما در میان بگذارید.

دانلود نمونه سوالات المپیادهای علمی و آموزشی