سن مناسب بازی کامپیوتری برای کودکان و تاثیراتی که این بازی‌ها روی آن‌ها دارد

 همۀ ما می‌دانیم که بازی برای کودکان به‌عنوان یک فعالیت کاملا لذت‌بخش از نان شب هم واجب‌تر است. بازی تنها فعالیتی است که کودکان آن را به صورت کاملا خودجوش انجام می‌دهند و برای انجام آن نیاز به هیچ‌گونه پاداش و جایزه‌ای ندارند. شاید بهتر باشد بازی را ابزاری غیرکلامی برای بیان خواسته‌ها و نیازهای کودک بدانیم که قادر به بیان کردن آن نیست. کودکان در بازی‌ها به حل تعارضات خود با اطرافیان نزدیکشان می‌پردازند. بازی به کودکان کمک می‌کند تا ضمن برقراری ارتباط با دنیای واقعی نقش‌ها و مسئولیت‌های خود در آینده را تمرین کنند. کنترل خشم، همدلی، حل مسئله و ابراز درست هیجانات تنها گوشه‌ای مهارت‌هایی است که کودکان با بازی‌ کردن آن‌ها را فرا می‌گیرند. اگر نگاهی به نظریات بزرگان حوزه روان‌شناسی داشته باشیم می‌بینیم که همه آن‌ها بر یک موضوع اتفاق نظر دارند و آن اهمیت بازی در رشد و شخصیت کودکان است. بنابراین به والدین هم توصیه می‌کنیم بازی را به‌عنوان یک فعالیت مهم به رسمیت بشناسند و آن را فعالیتی پوچ و بی‌هدف تلقی نکنند.

در این میان دغدغه بزرگ بسیاری از والدین این روزها بازی‌های رایانه‌ای و محبوبیت زیاد آن در بین کودکان و نوجوانان است. بسیاری از والدین گمان می‌کنند بازی‌ها کامپیوتری عامل نابودی هوش و استعدادهای فرزندشان است. در پاسخ به دغدغۀ این گروه از والدین باید بگوییم بازی‌ها فعالیتی زنده هستند که رنگ و بوی فرهنگ یک کشور را به خود می‌گیرند. در عصر جدید که فضای مجازی و تکنولوژی در بخش‌های مختلف زندگی ما رخنه کرده است، رواج بازی‌های کامپیوتری امری کاملا طبیعی است. با این حال نوع بازی و میزان ساعت بازی دو فاکتور بسیار مهم در تعیین سلامت این فعالیت بر روح و روان و ذهن کودک است. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با زوایای مختلف بازی‌های رایانه‌ای فرصت مطالعه این مطلب را از دست ندهید.

 طبق مطالعات و پژوهش‌های روان‌شناختی کودکان تا سنین پنج یا شش‌سالگی بیشتر یادگیری را از طریق حواس و فعالیت‌های حرکتی کسب می‌کنند؛ بنابراین طبق همین نظریه بهتر است تا جایی که می‌توانیم فضای دیجیتال را از دسترس کودکان پنج یا شش‌ساله دور نگاه داریم.

دانلود فایل صوتی : سن مناسب بازی کامپیوتری برای کودکان و تاثیرات آن 

چه زمانی برای فرزندان رایانه و بازی‌های کامپیوتری بخریم؟

بازی‌های کامپیوتری موضوع داغ این روزهاست. محبوبیت این نوع بازی‌ها ذهن بسیاری از نوجوانان در بهترین مدارس را  هم به خود مشغول کرده است. با این حال اولین سوال مهمی که در این‌باره ذهن والدین را درگیر کرده این است که بدانند از چه سنی برای فرزند خود رایانه بخرند. طبق مطالعات و پژوهش‌های روان‌شناختی کودکان تا سنین پنج یا شش‌سالگی بیشتر یادگیری را از طریق حواس و فعالیت‌های حرکتی کسب می‌کنند. بنابراین طبق همین نظریه بهتر است تا جایی که می‌توانیم فضای دیجیتال را از دسترس کودکان پنج یا شش‌ساله دور نگاه داریم. بازی‌های لمسی بهترین نوع فعالیت در این سن است که ابعاد رشد شناختی و اجتماعی‌ را در آن‌ها گسترش می‌دهد. بعد از شش سال محدودیتی برای استفاده از بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان وجود ندارد. با این حال رعایت نکات زیر در افزایش سلامت آن‌ها می‌تواند موثر و کمک‌کننده باشد.

انتخاب بازی مناسب

همان‌طور که گفته شد بازی‌های رایانه‌ای خود به تنهایی آسیب‌زا و خطرناک نیستند، بلکه نوع بازی در این فرایند سهم به مراتب چشمگیری دارد. بنابراین بعد از اینکه محدودیت استفاده از بازی رایانه‌ای را از جلوی پای کودک خود برداشتید، نوبت به انتخاب بازی مناسب فرا می‌رسد. بهترین  نوع بازی‌های کامپیوتری آن‌هایی هستند که منجربه افزایش کارکرد شناختی در کودکان شده و به رشد مهارت‌های اجتماعی آن‌ها کمک می‌کند.

اعمال محدودیت در استفاده از بازی‌های کامپیوتری

نظارت والدین در بازی‌های رایانه‌ای عنصری بسیار مهم و ضروری است. بهتر است قبل از شروع بازی با کودک خود در مورد میزان ساعتی که او مجاز است بازی رایانه‌ای داشته باشد به توافق برسید. معمولا زمانی بیشتر از دو ساعت برای کودکان می‌تواند آسیب‌های زیادی برای او به دنبال داشته باشد. بنابراین تلاش کنید تا با استفاده از شیوه‌های مختلف نظیر تعیین قانون، اعمال پیامد و یا دادن پاداش و جایزه بر میزان ساعت انجام بازی‌های رایانه‌ای نظارت کامل داشته باشید.

الگو بودن خود والدین

طبق نظریه بندورا کودکان بیشتر از آنچه که از موعظه‌ها و نصیحت‌های والدین بیاموزند از مشاهده رفتار آنان در برخورد با پدیده‌های مختلف می‌آموزند. والدینی که خود در استفاده از فضای دیجیتال و تکنولوژی جانب اعتدال را رعایت نمی‌کنند و بخش اعظمی از وقت و زندگی خود را وقف حضور در شبکه‌های مختلف مجازی می‌کنند، نه تنها قادر به اعمال نظارت بر فعالیت‌های رایانه‌ای کودک خود نیستند، بلکه اثربخشی خود در اصول تربیتی را هم از دست می‌دهند. بنابراین اولین گام در نظارت بر میزان و نوع بازی‌های رایانه‌ای این است که خود والدین الگوی مناسبی برای کودک و نوجوان باشند.

زیر نظر داشتن رفتارهای کودک

در تمام مدتی که کودک و نوجوان مشغول بازی با رایانه‌ای حواستان به رفتار و عملکرد تحصیلی او باشد. بنابراین کودک و نوجوان را به حال خود رها نکنید. پرخاشگری بیش از حد کودک، افت تحصیلی، بی‌حوصله بودن او نشانه‌ای از اثرات مخرب بازی بر کودک و نوجوان است. با دیدن این علائم در کودک و نوجوان لازم است با تغییر نوع بازی، میزان ساعت بازی و یا اعمال محدودیت بیشتر اقدامات مهم تربیتی را در این مورد اتخاذ کنید. از دیگر فعالیت‌هایی که می‌توانید جهت اعمال نظارت بیشتر انجام دهید، خلق عادت‌های سالم رسانه‌ای در فضای خانواده است. درنظر گرفتن زمانی مشخص و برای استفاده از رسانه در خانواده، استفاده مشترک تمام اعضای خانواده از یک رایانه، انجام بازی‌های تعاملی در فضای خانواده و اختصاص دادن وقت ویژه به کودک و نوجوان از جمله عوامل تاثیرگذار بر افزایش سلامت روانی کودکان و نوجوانان است.

جلب اعتماد کودک و نوجوان و ارائه آموزش‌هایی به او

هنگامی که احساسات و افکار کودک و نوجوان خود را به رسمیت بشناسید، در جلب اعتماد او موفق خواهید بود. در این شرایطی کودک و نوجوان به شما اعتماد می‌کند و خواسته‌ها، نیازها و افکار خود را در فضایی کاملا امن و بدون فشار با شما به اشتراک می‌گذارد. در این شرایط می‌توانید با ارائه آموزش‌های جامع و مستند در باب استفاده صحیح از رایانه و فضای دیجیتال تاثیرگذاری خود در این حوزه را ارتقا دهید.

بیشتر بدانید: آموزش مهارت خودآموزی به دانش‌آموزان

تاثیرات مثبت بازی‌های کامپیوتری بر کودکان و نوجوانان

معمولا تصویری ناخوشایند از بازی‌های کامپیوتری در گوشه‌ای از ذهن والدین جا خوش کرده است. همین تصویر ابهام‌آلود هم منجربه نگرانی و دلشوره بیشتر آن‌ها در استفاده فرزندشان از بازی‌های رایانه‌ای می‌شود. واقعیت این است که بازی‌های کامپیوتری علی‌رغم تاثیرات مخربی که می‌توانند بر ذهن و شخصیت کودک داشته باشند، صاحب نقاط قوت و مزایایی هم هستند که ما در ادامه گلچینی از آن‌ها را به شما ارائه می‌دهیم:

بهبود عملکرد شناختی کودک و نوجوان

افزایش قدرت حل مسئله، بهبود عملکردهای فکری و شناختی از جمله مزایای مهم استفاده از بازی‌های رایانه‌ای است. داشتن دقت و تمرکز از جمله مهارت‌های لازم برای موفقیت در بازی‌های رایانه‌ای است. همین امر منجر به بهبود عملکردهای شناختی کودک می‌شود.

افزایش مهارت‌های اجتماعی در کودک و نوجوان

آن دسته از بازی‌های رایانه‌ای که به شکل دسته‌جمعی و گروهی انجام می‌شود با افزایش تعاملات اجتماعی بین کودکان و نوجوانان بیشترین قدرت را در افزایش مهارت اجتماعی آنان دارد. در این نوع از بازی‌های رایانه‌ای کودکان مهارت‌های اجتماعی مهم نظیر گفت‌وگوی صحیح، اصول درست مذاکره با افراد و همدلی را می‌آموزند.

کنترل اضطراب و استرس و بهبود خلق کودک

تجربه شکست‌های پی در پی در بازی‌های رایانه‌ای به کودک و نوجوان می‌آموزد که چگونه استرس و اضطراب خود و ناکامی حاصل از شکست را مدیریت کند.

تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف در کودک و نوجوان

بازی‌های کامپیوتری با افزایش مهارت‌های بصری و حرکتی به هماهنگی بین چشم و دست و ارتقای مهارت‌های حرکتی ظریف در کودکان و نوجوان کمک می‌کند.

آشنایی کودکان و نوجوانان با تکنولوژی

در عصری زندگی می‌کنیم که آشنایی با علوم روز تکنولوژی نه تنها یک امتیاز بزرگ محسوب می‌شود بلکه به عنوان نمادی از میزان سواد افراد شناخته می‌شود. در این عصر آشنایی کودکان با دنیای دیجیتال می‌تواند فاکتوری تاثیرگذار در موفقیت و پیشرفت آن‌ها باشد. بازی‌های رایانه‌ای با فراهم کردن این بستر منجربه آشنایی بیشتر کودک و نوجوان با فضای دیجیتال و تکنولوژی روز دنیا می‌شود.

بیشتر بدانید: چطور با بددهنی و بی‌ادبی کودکان مقابله کنیم؟

خشونت عنصری مهم در بازی‌های رایانه‌ای است که باعث افزایش جذابیت آن برای کودکان و نوجوانان می‌شود؛ بنابراین می‌تواند مهم‌ترین پیامد بازی‌های رایانه‌ای خشونت‌زا را افزایش پرخاشگری و خشونت در کودکان و نوجوانان دانست.

 

معایب بازی‌های کامپیوتری برای کودکان و نوجوانان

بازی‌های رایانه‌ای علی‌رغم تاثیرات مثبتی که بر سلامت روان کودک و نوجوان دارد، می‌تواند آسیب‌زا و مخرب هم باشد. از جمله معایب بازی‌های رایانه‌ای باید به موارد زیر اشاره کرد:

افت تحصیلی کودکان و نوجوانان

اولین نشانه زیاده‌روی در استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در کیفیت عملکرد تحصیلی کودکان و نوجوانان ظاهر می‌شود. معمولا استفاده بیش از حد از بازی‌های رایانه‌ای کودکان را از مسیر درس و مدرسه خارج می‌سازد و منجر به کاهش انگیزه و رغبت آنان در امور تحصیلی می‌شود.

افزایش پرخاشگری و بروز واکنش‌های آنی به هر پدیده

خشونت عنصری مهم در بازی‌های رایانه‌ای است که باعث افزایش جذابیت آن برای کودکان و نوجوانان می‌شود. بنابراین می‌تواند مهم‌ترین پیامد بازی‌های رایانه‌ای خشونت‌زا را افزایش پرخاشگری و خشونت در کودکان و نوجوانان دانست.

انزوا و فاصله گرفتن از اعضای خانواده

فاصله گرفتن از اعضای خانواده، منزوی شدن و درونگرا بودن از جمله اثرات مخرب دیگر در استفاده غیر استاندارد از بازی‌های رایانه‌ای است.

اعتیاد پیدا کردن به بازی‌های رایانه‌ای

خاصیت بارز بازی‌های رایانه‌ای اعتیادزا بودن این فعالیت برای کودک و نوجوان است. تا جایی که در بسیاری از موارد نمی‌توان بین کودک و بازی‌های رایانه‌ای تفکیک قائل شد. در این شرایط اعمال محدودیت بیشتر در استفاده از بازی‌های رایانه‌ای یا مشورت با یک کارشناس می‌تواند کارساز باشد.

بروز مشکلات جسمانی

از دیگر اثرات مخرب بازی‌های رایانه‌ای بروز مشکلات جسمانی در کودک و نوجوان نظیر افزایش وزن، ضعف در سیستم بینایی و بروز آسیب در ناحیه گردن و مچ دست می‌شود.

بیشتر بدانید: مسئله تکانشگری در کودکان و نحوه بهبود آن

جمع‌بندی

بازی‌های رایانه‌ای مهم‌ترین عامل نگرانی و دلشور والدین در این روزهاست. رواج و محبوبیت این نوع از بازی در بین کودکان و نوجوانان والدین را بیش از پیش آشفته‌خاطر ساخته است. جای هیچ‌گونه تردیدی وجود ندارد که بازی فعالیت بسیار مهم و ضروری در افزایش سلامت روانی و جسمانی کودکان است. با این حال بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند عاملی مخرب و آسیب‌زا برای رشد کودکان و نوجوانان باشد. آنچه مهم است والدین بدانند این است که بازی رایانه‌ای به تنهایی خود عاملی آسیب‌زا برای رشد کودک نیست. نوع بازی و میزان درگیری کودک با این نوع از بازی فاکتوری مهم در تعیین پیامدها و عوارض بازی‌های رایانه‌ای است. ما در این مقاله تلاش کردیم به بررسی جامع و همه جانبه بازی‌های رایانه‌ای و تاثیر آن بر سلامت روانی و جسمانی کودکان و نوجوان بپردازیم. نظرات و انتقادات شما می‌تواند تکمیل‌کننده بحث ما باشد.