تاثیر و فواید قصه‌گویی برای کودکان

 در کودکی هیچ چیزی هیجان‌انگیزتر از نشستن پای قصه‌های مادربزرگ نیست. در میان انبوهی از خاطرات فراموش‌شدۀ کودکی، این تنها قصه‌ها هستند که برای همیشه در اتاق ذهن ما روشن و بیدار می‌مانند. کافی است اراده کنیم تا مغزمان کلمه به کلمه قصه‌ها را به خاطرمان آورد. از جذابیت و هیجان قصه‌گویی برای کودکان که بگذریم، باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که در هیچ کجا به اندازه قصه‌گویی، دنیای ذهنی ما و کودک با هم اتصال پیدا نمی‌کند. بنابراین اگر قرار باشد ارزش‌ها، باورها، اعتقادات، اندیشه‌ها و حتی احساسات خود را با کودک به اشتراک بگذاریم، تنها راه ممکن قصه‌گویی برای کودکان خواهد بود.

قصه‌ها به طرز عجیبی کودک را برای ورود به دنیای واقعی آماده می‌کنند؛ به عبارتی دنیای قصه را باید پیش‌نمایشی از این دنیای واقعی دانست که به کودکان راه و چاه را می‌آموزد. کودکان با الهام گرفتن از داستان‌ها می‌توانند رسم زندگی در دنیای واقعی را بیاموزند. از همه مهم‌تر اینکه قصه‌گویی برای کودکان تنها و امن‌ترین مرجع مطمئن برای پاسخگویی به کنجکاوی‌های ذهنی اوست.

کودک در هیچ جایی به اندازه قصه‌ها نمی‌تواند برای سوال‌های ذهن کنجکاو خود پاسخی مناسب و قانع‌کننده پیدا کند. مجموعه این عوامل در کنار هم قصه‌گویی برای کودکان را به بهترین روش تربیتی تبدیل کرده است. روزی که والدین تصمیم بگیرند منبر توصیه و اندرز را خالی کنند و به جای آن متوسل به ریسمان محکم قصه‌گویی شوند، بی‌تردید پیامدهای خوشایندی در انتظارشان خواهد بود که اولین آن ایجاد کانال ارتباطی پایدار و مثبت با کودک است. اهمیت ارتباط در تربیت توسط بسیاری از والدین مورد غفلت واقع شده است. اما اگر بخواهیم تنها یک چیز را به عنوان پیش‌شرط لازم و غیرقابل‌انکار برای تربیت بدانیم، آن داشتن ارتباط مناسب با کودک خواهد بود که قصه‌گویی بستر را برای این ارتباط مناسب فراهم می‌کند.

دانلود فایل صوتی : فواید قصه‌گویی برای کودکان

قصه‌گویی برای کودکان چه فوایدی دارد؟

امروزه بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند از تکنولوژی به عنوان دستیار کمکی خود در امر تربیت کودک استفاده کنند. در کوتاه‌مدت هم به طرز شگفت‌انگیزی جواب می‌گیرند؛ دردسرها و شیطنت‌های کودک با غرق شدن او در فضای گوشی، به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. پیامدها و عوارض ناخوشایند این روش تربیتی در بلندمدت است که گریبان‌گیر والدین می‌شود و مسیر تربیتی را از کنترل آن‌ها خارج می‌سازد. ضمن اینکه پیامدهای این روش تربیتی را می‌توان به وضوح در بسیاری از مهدکودک‌ها و حتی بهترین مدارس منطقه هم مشاهده کرد. قصه‌گویی برای کودکان می‌تواند بهترین جایگزین این دستیار کمکی دروغین باشد. در باب مزیت‌های قصه‌خوانی برای کودکان باید به فهرستی از موارد زیر اشاره کرد.

القای فضیلت‌ها به کودکان از طریق قصه

اگر تصمیم دارید که کودکی مهربان، بخشنده، صادق، شجاع، باجسارت و توانمند پرورش دهید، به قهرمانان قصه‌ها متوسل شوید. این شخصیت‌ها هستند که قصه‌ها را می‌سازند و کودک با تخیل بسیار قوی که دارد می‌تواند در هنگام شنیدن قصه خود را جای هر یک از شخصیت‌های داستان بگذارد. انتخاب داستان‌هایی با شخصیت‌هایی که ارزش‌های شما را نشانه هدف خود قرار داده‌اند می‌تواند بهترین و آسان‌ترین راه باشد برای اینکه دست کودکتان را بگیرید و به دنیای فضایل و ارزش‌های اخلاقی خود دعوت کنید.

بهبود مهارت شنیداری کودکان

بخش مهم و جدایی‌ناپذیر ارتباط با کودک گوش دادن است. مهارتی که بسیاری از والدین از عدم وجود آن در کودک خود گله‌مند هستند. کودکان صاحب ذهنی شلوغ و کنجکاو هستند و همین امر قدرت گوش دادن و تمرکز کردن را برای آنان با دشواری روبه‌رو می‌سازد. اما قصه‌ها این قدرت را دارند که توجه و حواس کودک را برای مدت طولانی در دست بگیرند. والدین می‌توانند از طریق قصه‌گویی برای کودکان مهارت گوش دادن در آن‌ها را ارتقا دهند.

تقویت مهارت ارتباطی کودک

در دنیای ارتباطات گفتن نقش کلیدی دارد. اینکه افراد بتوانند از ایده‌ها، افکار، احساسات و هیجانات خود با دیگری شفاف و بی‌پرده سخن بگویند، قسمت اعظمی از ارتباط را با دیگری جلو برده‌اند. اما این مهارتی است که در همه افراد وجود ندارد. در اطراف خود دیده‌ایم کسانی را که قادر به ابراز بیان ساده‌ترین چیزها نیستند و همین امر منجر به دور ماندن از یک شبکه ارتباطی سودمند می‌شود. قدرت بیان در ارتباط با کودک هم اهمیت خاص خود را دارد. اینکه کودکان بتوانند به طرز صحیحی والدین را از دغدغه‌ها و نیازهای شخصی خود مطلع سازند، یک توانمندی بسیار مهم است که از بروز مشکلات بسیاری در ارتباط جلوگیری می‌کند. قصه‌خوانی برای کودکان می‌تواند بذر این توانمندی مهم را در وجود کودکان ریشه‌دار سازد. قصه‌‌ها بیشترین قدرت را در گسترده کردن دایره لغات کودک دارند و همه ما می‌دانیم که واژه‌ها تاثیری شگرف در داشتن قدرت بیان افراد دارند.

بهبود عملکرد شناختی

همه والدین دوست دارند، کودکی متفکر و هوشمند با حافظه عالی داشته باشند. قصه‌گویی این امکان را فراهم می‌کند تا کودکانی متفکر و تحلیل‌گر پرورش دهیم. به عبارتی قصه‌گویی برای کودکان را باید در حکم یک باشگاه تقویت عضلات فکری دانست که به بهترین نحو ممکن توانایی تحلیل‌گری مغز را مورد پرورش قرار می‌دهد. کافی است سوال پرسیدن و بحث کردن با کودک را چاشنی قصه‌خوانی برای کودکان قرار دهیم.

پرورش روحیه یادگیری در کودکان

این که افراد بتوانند در هر لحظه و شرایطی از روحیه یادگیری و آموختن بهره‌مند باشند، یک امتیاز بزرگ محسوب می‌شود. افزایش روحیه یادگیری در افراد، عامل تاثیرگذاری در رشد و توسعه شخصیت است. موتور محرک یادگیری را باید کنجکاوی دانست. قصه‌‌گویی برای کودکان وسیله‌ای است که موتور محرک یادگیری یعنی کنجکاوی را برای همیشه روشن نگاه می‌دارد. کودکان در هنگام شنیدن قصه‌ها دوست دارند بدانند که چه اتفاقی برای هر یک از شخصیت‌های داستانی می‌افتد؟ مایل هستند بدانند نتیجه داستان چه می‌شود؟ عاقبت هر یک از شخصیت‌ها به کدام ماجرا ختم می‌شود؟ در ذهن شخصیت‌ها چه می‌گذرد؟ قصه‌خوانی برای کودکان به طرز عجیبی روحیه پرسشگری و کنجکاوی را در آن‌ها تحریک کرده و آن‌ها را تبدیل به یادگیرندگانی خستگی‌ناپذیر می‌کند.

تاثیر قصه‌گویی بر خلاقیت کودکان

در گذشته این تصور وجود داشت که خلاقیت یک موهبت الهی است. اما امروزه همه ما می‌دانیم که خلاقیت چیزی نیست که در ژن‌های ما برنامه‌ریزی شده باشد.

خلاقیت مهارتی است که می‌توان آن را از همان سنین خردسالی به کودک خود آموزش داد. قصه‌گویی برای کودکان می‌تواند بهترین انتخاب جهت پرورش خلاقیت در آن‌ها باشد. قصه‌ها بیشترین قدرت را در افزایش تخیلات کودک دارند. کودک در دنیای قصه‌ها می‌تواند هر چیزی را به شکلی غیرواقعی آن تصور کند. تقریبا می‌شود گفت برای دنیای تخیل هیچ قاعده یا محدودیتی وجود ندارد و قصه‌گویی برای کودکان منجر به شکوفایی و گستردگی این دنیای نامتناهی در ذهن افراد می‌شود. از آنجایی که تخیل مبنای لازم برای داشتن خلاقیت است، والدین می‌توانند به واسطه قصه‌خوانی برای کودکان، فرزندی خلاق را پرورش دهند.

بیشتر بدانید: مقایسه آموزش در خانه با مدرسه

دانلود فایل صوتی : تکنیک‌های پرورش کودکان با استفاده از قصه‌گویی

تکنیک‌های پرورش کودکان خلاق با استفاده از قصه‌گویی

تورنس و الکس اسبوران از صاحب‌نظران مهم در زمینه خلاقیت هستند که با ارائه روش‌های مختلف به والدین آموزش می‌دهند چگونه به کمک قصه‌گویی فرزندانی خلاق را تربیت کنند. ما در ادامه به شرح کوتاهی از این روش‌ها می‌پردازیم.

•  تکمیل داستان

در این روش والدین قصه‌ای کوتاه را برای کودک انتخاب کرده و تنها به خواندن قسمت اول داستان می‌پردازند. سپس از کودک می‌خواهند با فکر کردن به داستان پایان آن را حدس بزند. در برخی موارد هم می‌توانند از کودک بخواهند با شنیدن قسمت اول قصه و با فکر کردن به پایانش، داستانی متفاوت را بسازد.

• ارائه خلاصه داستان به کمک شعر، نمایش یا نقاشی

والدین از کودک می‌خواهند بعد از شنیدن داستان، خلاصه‌ای از آن را به شکل یک شعر، تصویر، نمایش یا نقاشی بیان کند.

•  یافتن راه‌حل برای گره اصلی داستان

محور هر داستانی یک مسئله بسیار مهم است که تمام شخصیت‌های داستانی را درگیر خودش کرده و اتفاقات و ماجراهای موجود در داستان را مدیریت می‌کند. والدین می‌توانند در هنگام خواندن قصه از کودک بخواهند به راه‌حل‌های احتمالی برای مسئله فکر کند و لیستی از آن‌ها را ارائه دهد.

• تصویرسازی ذهنی

در این روش از کودک خواسته می‌شود خودش را در قالب یکی از شخصیت‌های اصلی داستان تجسم کند و داستانی متفاوت برای آن شخصیت بنویسد.

•  ترسیم نقاشی از داستان

در این روش والدین از کودک می‌خواهند یک نقاشی در مورد قسمتی از داستان که او را مجذوب خودش کرده بکشد. یا با ارائه یک نقاشی اتفاقاتی که در داستان رخ داده است را به نمایش بگذارد.

•   حذف جزئیات

لازم نیست والدین قصه‌ها را با جزئیات کامل برای کودک بخوانند. کودک می‌تواند با قوه تخیل خود تمام ماجرای داستان را با جزئیات کامل در ذهن خود تجسم کند. قصه‌گویی برای کودکان با ارائه کامل جزئیات منجر به کاهش عملکرد قوه تخیل در کودکان خواهد بود.

نکته بسیار مهم در قصه‌گویی برای کودکان، دور بودن آن‌ها از فضای رقابتی یا امر و نهی و انتقادات است. به میزانی که والدین در این فضا خنثی باشند و مدیریت لحظات را به دست کودک بسپارند، به همان میزان نتایج خوشایندتری از قصه‌خوانی برای کودکان دریافت خواهند کرد. آمیخته کردن فضای قصه‌گویی با انتقاد یا سرزنش نه تنها به پرورش خلاقیت کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند منجر به سرخوردگی و عدم عزت‌نفس در کودک شود.

بیشتر بدانید: معرفی کتاب‌های قصه ویژه کودک و نوجوان

بهترین روش قصه‌گویی برای کودکان

افلاطون معتقد است پرورشی که روح اطفال به وسیله قصه‌ها به دست می‌آورند، به مراتب بیش از تربیتی است که جسم آن‌ها از طریق ورزش پیدا می‌کند. قصه‌خوانی برای کودکان می‌تواند اثرات بسیار خوشایندی را در زندگی برای آن‌ها داشته باشد، مشروط بر اینکه اصول و قواعد قصه‌گویی از جانب والدین به طرز صحیحی رعایت شود.

بسیاری از والدین ترجیح می‌دهند به کمک کتاب‌های صوتی یا دیدن انیمیش‌ها تاثیر قصه‌گویی را برای کودک خود خریداری کنند. اما مطالعات نشان داده است که نه کتاب‌های صوتی و نه انمیشن‌ها هیچ‌کدام به اندازه عمل خواندن کتاب برای کودک در رشد و پرورش مغز موفق عمل نکرده‌اند. بنابراین اولین شرط برای بهره‌گیری از مزایای بی‌شمار قصه‌خوانی برای کودکان این است که والدین خود وارد میدان شده و در فرآیند قصه‌خوانی تعامل فعال داشته باشند.

در فرایند قصه‌خوانی برای کودکان صدای قصه‌گو نقش بسیار مهمی را در بهتر اجرا شدن این فرآیند برعهده دارد. داشتن قدرت بیانی جذاب و کودکانه، بالا یا پایین بردن تن صدا در قسمت‌های مختلف داستان، داشتن تاکید روی برخی کلمات و مکث کردن در بخش‌هایی از داستان همگی از موارد مهم و تاثیرگذار در صدا و قدرت بیان قصه‌گو هستند. رعایت کردن این موارد از جانب قصه‌گو ضمن افزایش اثربخشی داستان بر روان، ذهن و شخصیت کودک، می‌تواند منجر به افزایش تمایل کودک به شنیدن قصه شود.

استفاده از لحن مناسب و نمایش هیجانات و احساسات موجود در داستان به کمک چهره یکی دیگر از توانمندی‌هایی است که قصه‌گو باید از آن بهره‌مند باشد. والدین به عنوان کسی که داستانی را برای کودک روایت می‌کنند باید با بهره‌گیری از لحن جذاب و زبان بدن مناسب به ویژه چهره خود، کودک را غرق در دنیای قصه کنند، انگار که او جزئی از داستان است و تمام ماجراها و اتفاقات موجود در آن را با چشم خود مشاهده می‌کند. تقلید صدا و حرکات از سوی قصه‌گو می‌تواند جذابیت قصه‌خوانی را به طور قابل توجهی افزایش دهد و نقشی تاثیرگذار در افزایش تمرکز کودک داشته باشد.

رعایت نکات بالا توسط والدین می‌تواند بهتر و بیشتر آن‌ها را در امر رسیدن به اهداف خود از قصه‌گویی برای کودکان همراهی کند. بنابراین اگر هدفتان از قصه‌خوانی برای کودکان داشتن فرزندی خلاق، متفکر و آشنا با فضایل اخلاقی است، لازم است ابتدا تکنیک‌های قصه‌گویی برای کودکان را به شکل درستی مورد استفاده قرار دهید.

بیشتر بدانید: کودکان از چه چیزهایی می ‌ترسند؟

جمع‌بندی

قصه‌‌گویی برای کودکان را باید یک روش غیرمستقیم تربیتی دانست که در بلندمدت می‌تواند والدین را به ایده‌آل‌های ذهنی‌شان در امر تربیت برساند. بسیاری از والدین آرزو می‌کنند فردی شجاع، صادق، مهربان، با اخلاق و هوشمند داشته باشد و برای تربیت چنین فرزندی متوسل به موعظه‌های بی‌پایان می‌شوند. اما کودکان گوشی برای شنیدن نصیحت ندارند؛ در عوض آن‌ها همیشه برای شنیدن داستان و قصه مشتاق هستند. والدین می‌توانند با بهره‌گیری از همین اشتیاق و تمایل ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی خانواده را در درون کودک نهادینه کنند. کافی است داستانی مناسب را انتخاب کرده و با اجرای درست تکنیک‌های قصه‌گویی برای کودکان تیر خلاص را رها کنند. این روش تربیتی ضمن اثربخشی بالایی که دارد، از کانال ارتباطی والدین و کودک به شکل صحیحی مراقبت می‌کند. بنابراین قصه‌گویی برای کودکان را باید یک راه‌ میان‌بر تربیتی دانست که بیشترین سود و منفعت عاید والدین و فرندانشان می‌شود.

منابع

• مقاله اثرببخشی بازی و قصه‌گویی بر افزایش خلاقیت کودکان، ناهید رادبخش، محمدعلی محمدی فر و فرحناز کیان ارثی، نشریه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
• مقاله storytelling: the seeds of children’s creativity، لوییس فیلیپس، نشریه استرالیایی early childhood
• مقاله Benefits Of Storytelling (The Full Guide) 17 از سایت earlyimpactlearning.com
• مقاله Amazing Benefits of Storytelling for Kids 8 از سایت learnatcornerstone.com
• مقاله Benefits of Reading in Childhood از سایتcode. Ngo